Ενόψει έναρξης της καλοκαιρινής περιόδου, η προσαρμογή των υγιεινοδιαιτητικών μας συνηθειών κρίνεται άκρως ωφέλιμη, έτσι ώστε να διατηρήσουμε εντός φυσιολογικών ορίων το σωματικό μας βάρος με ταυτόχρονη προαγωγή της ενυδάτωσης και της φυσικής μας δραστηριότητας. Είναι γεγονός ότι, οι ανάγκες του οργανισμού κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου τροποποιούνται σημαντικά τόσο ως προς τις διαιτητικές συνήθειες, όσο και ως προς τις ανάγκες του οργανισμού σε νερό. Πιο συγκεκριμένα, το καλοκαίρι αποτελεί μια χρονική περίοδο, κατά την οποία ο οργανισμός διατρέχει υψηλό κίνδυνο αφυδάτωσης, λόγω της περιβαλλοντικής έκθεσης σε υψηλές θερμοκρασίες με άμεσο επακόλουθο την απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών. Επομένως, η επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού κρίνεται άμεσης προτεραιότητας για την εύρυθμη λειτουργία του. Παράλληλα, η κατανάλωση γευμάτων πλούσιων σε λίπος χαρακτηρίζεται από τον κίνδυνο συχνότερης εμφάνισης αισθημάτων δυσφορίας.

Ως εκ τούτου, συστήνεται το άτομο να τηρεί ανέπαφο το χαρακτήρα του καθημερινού διαιτολογίου του και να στοχεύει σε υγιεινές διαιτητικές επιλογές, επαρκή ενυδάτωση και ημερήσιο πρόγραμμα σωματικής δραστηριότητας. Παρόλα αυτά, οι καθημερινές επισκέψεις στην παραλία, οι εκδρομές και οι νυχτερινές βόλτες με παρέα μπορεί να δυσχεραίνουν ακόμη περισσότερο την τήρηση ενός ισορροπημένου διαιτολογίου. Προς επίλυση του συγκεκριμένου προβλήματος παρέχονται ορισμένες χρήσιμες συμβουλές:

• Η επαρκής ενυδάτωση πρέπει να αποτελεί τον βασικότερο στόχο του ατόμου κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, καθώς οι μεταβολές στα επίπεδα των σωματικών υγρών οδηγούν σε μεταβολές της ομοιόστασης του οργανισμού και ειδικότερα της θερμορυθμιστικής ικανότητάς του. Η σωματική αδυναμία αποτελεί άμεσο επακόλουθο της αφυδάτωσης και επιδεινώνεται με την αύξηση της περιβαλλοντικής θερμοκρασίας. Ειδικότερα, τα άτομα που προτιμούν την κολύμβηση στις παραλίες κατά τις πρωινές, μεσημβρινές και πρώτες απογευματινές ώρες θα πρέπει να ενυδατώνονται επαρκώς. Όλα τα άτομα θα πρέπει να καταναλώνουν τουλάχιστον 6-8 ποτήρια νερό ημερησίως και να επιλέγουν δροσερά ροφήματα χωρίς προσθήκη ζάχαρης (π.χ. παγωμένο πράσινο τσάι χωρίς ζάχαρη, ½ ή 1 ποτήρι παγωμένου φυσικού χυμού).
• Η κατανάλωση 4-5 μερίδων φρούτων και λαχανικών ημερησίως αποτελεί εξίσου βασικό διατροφικό στόχο, που αποσκοπεί στην επαρκή ενυδάτωση του ατόμου και στην επίτευξη της αίσθησης κορεσμού, με αποτέλεσμα την αποφυγή μη υγιεινών διατροφικών επιλογών. Ειδικότερα, τα φρέσκα δροσερά φρούτα μπορούν να αποτελέσουν το ιδανικότερο σνακ για τους καλοκαιρινούς εκδρομείς και τους λουόμενους των παραλιών, καθώς είναι πλούσια σε βιταμίνες, μεταλλικά ιχνοστοιχεία και νερό. Το καρπούζι αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά φρούτα του καλοκαιριού, καθώς περιέχει την μεγαλύτερη ποσότητα νερού, σε σύγκριση με όλα τα υπόλοιπα φρούτα. Η υψηλή περιεκτικότητά του σε νερό και ηλεκτρολύτες βοηθούν στην επαρκή ενυδάτωση του οργανισμού και στην αποφυγή των ηλεκτρολυτικών διαταραχών, με αποτέλεσμα την αποφυγή θερμοπληξίας.
• Αποφύγετε την κατανάλωση κορεσμένων και υδρογονωμένων (trans) λιπαρών οξέων. Πιο συγκεκριμένα, πηγές κορεσμένων λιπαρών αποτελούν τα λιπαρά κρέατα, το κόκκινο κρέας, τα λιπαρά τυριά, η κρέμα γάλακτος, τα αλλαντικά, το βούτυρο, οι σοκολάτες και τα γλυκίσματα, ενώ πηγές trans λιπαρών αποτελούν όλα τα έτοιμα αρτοπαρασκευάσματα (σφολιάτες, πίττες, κέικ, ντόνατς) και η πλειονότητα των πρόχειρων γευμάτων (junk foods). Η κατανάλωση λιπαρών γευμάτων δημιουργεί αίσθημα κορεσμού και πληρότητας στομάχου, με αποτέλεσμα το άτομο να νιώθει μεγαλύτερη δυσφορία και μικρότερη ανεκτικότητα στις υψηλές θερμοκρασίες. Γι’ αυτό αποφύγετε την κατανάλωση λιπαρών γευμάτων ή σνακ στην παραλία, κυρίως τις μεσημβρινές ώρες. Προτιμήστε την κατανάλωση άπαχου κρέατος (π.χ. κοτόπουλο, γαλοπούλα κ.α.) και ψαριού, καθώς αποτελούν βασική πηγή πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας. Καταναλώστε 2-3 μερίδες ψαριών και θαλασσινών κάθε εβδομάδα.
• Μετριάστε την ημερήσια κατανάλωση αλατιού σε 5gr (1κ.γλ.). Η αυξημένη κατανάλωση νατρίου σχετίζεται άμεσα με αύξηση της αρτηριακής πίεσης, η οποία υποβάλλεται σε ανοδικές διακυμάνσεις ειδικά τις πολύ ζεστές ημέρες του καλοκαιριού. Παρόλα αυτά, τα άτομα δεν πρέπει να τηρούν αυστηρώς άναλη διατροφή, καθώς απορρέουν κίνδυνοι ηλεκτρολυτικών διαταραχών.
• Αποφύγετε την κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Σε περίπτωση που η καλοκαιρινή σας έξοδος με παρέα επιβάλλει την κατανάλωση αλκοόλ, προτιμήστε κρασί (κυρίως κόκκινο, καθώς είναι πλούσιο σε φλαβονοειδή τα οποία δρουν προστατευτικά ενάντια στην αθηρωμάτωση), μπύρα, τζιν τόνικ, βότκα πορτοκάλι ή κοκτέιλ χωρίς αλκοόλ και προσθήκη ζάχαρης. Σύμφωνα με τον Εθνικό Οδηγό Διατροφής (2014), οι άνδρες θα πρέπει να περιοριστούν σε 2 ποτά ημερησίως και οι γυναίκες σε 1 ποτό ημερησίως. Επίσης, καλό θα ήταν πριν πιείτε ένα ποτό να έχετε καταναλώσει ένα ελαφρύ γεύμα, όπως μια σαλάτα με 90g άπαχο κρέας (κοτόπουλο, μπριζόλα).
• Αποφύγετε την κατανάλωση αναψυκτικών και ποτών με προσθήκη ζάχαρης, καθώς μπορεί να ανακουφίζουν αρχικά τη δίψα, αλλά στην πραγματικότητα επιτείνουν το αίσθημα της δίψας.
• Τροποποιήστε τον τρόπο παρασκευής των γευμάτων σας. Όπως ήδη αναφέρθηκε, η κατανάλωση γευμάτων πλούσιων σε λιπαρά επιβραδύνει σημαντικά τη διαδικασία της πέψης, με αποτέλεσμα να επιτείνεται το αίσθημα δυσφορίας. Αποφύγετε το τηγάνισμα και προτιμήστε το ψήσιμο στο φούρνο ως μέθοδο παρασκευής των γευμάτων σας. Ακόμη, προτιμήστε την παρασκευή εναλλακτικών συνταγών σαλάτας (π.χ. τονοσαλάτα, κοτοσαλάτα, μακαρονοσαλάτα κτλ), ειδικά το μεσημέρι.
• Ενσωματώστε στο καθημερινό σας διαιτολόγιο μικρά και συχνά γεύματα. Ο ημερήσιος καταμερισμός της τροφής σε 5-6 γεύματα βοηθά στην ομοιόμορφη διατήρηση των επιπέδων της γλυκόζης στο αίμα, με αποτέλεσμα το άτομο να έχει την απαραίτητη ενέργεια που χρειάζεται, καθώς η ζέστη τροποποιεί τα συναισθήματα ευεξίας και ενεργητικότητας.
• Σε περίπτωση που η καλοκαιρινή σας έξοδος επιβάλλει την κατανάλωση πρόχειρου φαγητού, προτιμήστε 2 καλαμάκια κοτόπουλο με 1 πίτα αλάδωτη, 2 κομμάτια πίτσα μαργαρίτα, 1 κρέπα με γαλοπούλα, τυρί και λαχανικά της αρεσκείας μας. Ενώ, μπορείτε να τα συνοδέψετε με μια σαλάτα, που αποτελείται μόνο από λαχανικά και δεν περιέχει διάφορες σος.
• Η καθημερινή σωματική δραστηριότητα κρίνεται απαραίτητη. Πιο συγκεκριμένα, 30-45 λεπτά καθημερινής κολύμβησης σε συνδυασμό με έναν απογευματινό ή βραδινό περίπατο 15 λεπτών αποτελούν ιδανική επιλογή για τη διατήρηση επαρκών επιπέδων σωματικής δραστηριότητας. Για περαιτέρω οφέλη στην υγεία, αυξήστε τη σωματική δραστηριότητα σε περίπου 5 ώρες μέτριας έντασης ή 2,5 ώρες υψηλής έντασης την εβδομάδα ή σε οποιονδήποτε ισοδύναμο συνδυασμό των ανωτέρω.

Οι έντονοι ρυθμοί της καθημερινότητας επιβάλουν την αποθήκευση τροφίμων και ροφημάτων σε πλαστικά σκεύη, έτσι ώστε το άτομο να ακολουθήσει ένα υγιεινό διαιτολόγιο με γεύματα που παρασκευάζει κατ’οίκον, αποφεύγοντας την κατανάλωση έτοιμων γευμάτων απ’έξω. Παρόλα αυτά, η καθημερινή χρήση πλαστικών σκευών ενδέχεται να επιφέρει αρνητικές συνέπειες για την ανθρώπινη υγεία, λόγω των χημικών ουσιών που εκλύονται στα τρόφιμα. Ειδικότερα, τα πλαστικά σκεύη αποτελούνται από διάφορες χημικές ουσίες πολλές εκ των οποίων είναι επιβλαβείς για την υγεία του ανθρώπου. Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες^1,2, η δισφαινόλη Α [bisphenol A (BPA)], το υπερφθορο-οκτανοϊκό οξύ [perfluorooctanoic acid (PFOA)] και η τρικλοσάνη [triclosan (TCS)] αποτελούν τρεις από τις βασικότερες χημικές ουσίες που εκλύονται από τα πλαστικά σκεύη και ενδεχομένως σχετίζονται με την μακροπρόθεσμη εμφάνιση επιπλοκών για την υγεία.

Η BPA, αποτελεί μια χημική ένωση που υπάρχει τόσο σε μεγάλο φάσμα πλαστικών αντικειμένων, όπως σε πλαστικά σκεύη και πλαστικές συσκευασίες τροφίμων. Οι αρνητικές επιδράσεις στην υγεία του ανθρώπου έχει βρεθεί ότι οφείλονται σε πρόσδεση αυτής της ουσίας στον υποδοχέα οιστρογόνων, μπλοκάρωντας με αυτόν τον τρόπο τη φυσιολογική λειτουργία της ορμόνης 17-β οιστραδιόλης.^3,4 Το αναπαραγωγικό σύστημα αποτελεί το βασικότερο αποδέκτη των πιθανών αρνητικών επιπτώσεων έκθεσης του οργανισμού στη συγκεκριμένη χημική ουσία, ενώ παράλληλα φαίνεται να σχετίζεται με αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη του οργανισμού.^4-7 Υποστηρίζεται ότι οι συγκεντρώσεις της ΒΡΑ στις γυναίκες είναι υψηλότερες έναντι των αντρών, κατά 23%, γεγονός που αποδίδεται στην ύπαρξη διαφορετικού τρόπου με το οποίο αυτή η ουσία μεταβολίζεται στον γυναικείο οργανισμό, οδηγώντας σε συσσώρευση της ουσίας σε αυτόν. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί ότι η συγκέντρωση BPA είναι υψηλότερη στα παιδιά, συγκριτικά με τους ενήλικες. Το γεγονός αυτό σχετίζεται με μεγαλύτερη έκθεση των παιδιών σε συσκευασίες που περιέχουν ΒΡΑ, όπως πλαστικά σκεύη και συσκευασμένα σνακ, καθώς και στη μικρότερη επιφάνεια σώματος.^8-10 Σύμφωνα με πρόσφατη ανασκόπηση, η αυξανόμενη έκθεση του οργανισμού σε ΒΡΑ, ιδιαίτερα κατά την εφηβεία, σχετίζεται με αύξηση του κινδύνου υπογονιμότητας κατά τη μετέπειτα ενήλικη ζωή.³ Ως εκ τούτου, η αυξημένη έκθεση των έφηβων κοριτσιών στη συγκεκριμένη ουσία σχετίζεται με ενίσχυση της πιθανότητας υπογονιμότητας. Συνοψίζοντας τις πιθανές ανεπιθύμητες εκβάσεις που προκύπτουν από την έκθεση του οργανισμού σε υψηλές συγκεντρώσεις ΒΡΑ, αυτές έγκειται σε συμπεριφορικά προβλήματα, δυσλειτουργία/υπερπλασία των ωοθηκών, παχυσαρκία, επαναλαμβανόμενες αποβολές, μείωση του βάρους γέννησης των νεογνών, διαβήτη τύπου 2, καρδιαγγειακά νοσήματα, υπέρταση, υψηλή χοληστερόλη, προβλήματα στην ηπατική και νεφρική λειτουργία, επίδραση στη γονιδιακή έκφραση και τις ορμόνες του θυρεοειδούς, όπως η θυροξίνη και η θυρεοειδοτρόπος ορμόνη.^3-10

Αναφορικά με το PFOA, η συγκεκριμένη χημική ένωση χρησιμοποιείται ευρέως, σε αντικολλητικές επιστρώσεις μαγειρικών σκευών, ενώ μελέτες αναφέρουν ότι ο άνθρωπος εκτίθεται σε αυτό μέσω της διατροφής, καθώς τα τρόφιμα, όπως το κρέας και το ψάρι επιμολύνονται κατά την παρασκευή τους.¹¹Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια σταδιακή πτώση της συγκέντρωσης PFOA στο πλάσμα αίματος των ατόμων, πιθανώς λόγω περιορισμού χρήσης της συγκεκριμένης ουσίας από τις βιομηχανίες.¹² Υποστηρίζεται ότι η αυξημένη έκθεση του οργανισμού στη συγκεκριμένη χημική ένωση αποφέρει το μακροπρόθεσμο κίνδυνο εμφάνισης κλινικών καταστάσεων, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, χρόνια βρογχίτιδα και άσθμα.¹³

Τέλος, η TCS βρίσκεται σε μεγάλο φάσμα προϊόντων, όπως οδοντόκρεμες, στοματικά διαλύματα, κρέμες σώματος και πλαστικά σκεύη. Σύμφωνα με μελέτες, η αυξημένη έκθεση του οργανισμού στη συγκεκριμένη χημική ένωση σχετίζεται με διαταραχή της ομοιοστασιακής λειτουργίας του θυρεοειδούς αδένα, γεγονός που αποτυπώνεται με μη φυσιολογικά επίπεδα θυροξίνης.^14-16 Παράλληλα, η έκθεση σε TCS έχει συσχετιστεί με μείωση των επιπέδων ορισμένων φυλετικών ορμονών, όπως η τεστοστερόνη.^17,18

Δεδομένης της πιθανής αρνητικής επίδρασης των προαναφερόμενων χημικών ουσιών, σε αυτό το σημείο παρατίθονται ορισμένες χρήσιμες συμβουλές περιορισμού έκθεσης του οργανισμού:

1. Προτιμήστε την κατανάλωση συσκευασμένων τροφίμων (π.χ. αλλαντικά σε πλαστική συσκευασία).
2. Συστήνεται αποθήκευση και ζέσταμα τροφίμων σε γυάλινα ή κεραμικά σκεύη.
3. Περιορίστε τη χρήση πλαστικών ειδών μιας χρήσης (π.χ. πιάτα, ποτήρια κ.λπ.).
4. Προσοχή στα μπουκάλια με τη σήμανση , και ,και και σε αυτά που αναγράφουν ΒPA. Αναζητήστε την ένδειξη «χωρίς BPA».
5. Χρησιμοποιείτε μια μόνο φορά τα μπουκάλια μιας χρήσης (τύπου ΡΕΤ).
6. Χρησιμοποιήστε μπουκάλια που φέρουν τη σήμανση ή
7. Αποφύγετε τις κονσέρβες και τα αλουμινένια σκεύη (π.χ. αναψυκτικά). Αντιθέτως, προτιμήστε χάρτινες ή γυάλινες συσκευασίες.
8. Τα πλαστικά σκεύη να τα πλένετε στο χέρι και όχι στο πλυντήριο πιάτων για να αποφεύγονται οι υψηλές θερμοκρασίες.

1. Karzi V, Tzatzarakis MN, Vakonaki E, Alegakis T, Katsikantami I, Sifakis S, Rizos A, Tsatsakis AM. Biomonitoring of bisphenol A, triclosan and perfluorooctanoic acid in hair samples of children and adults. Journal of Applied Toxicology. 2018.
2. Halden RU. Plastics and health risks. Annual review of public health. 2010;31:179-94.
3. Huo X, Chen D, He Y, Zhu W, Zhou W, Zhang J. Bisphenol-A and female infertility: a possible role of gene-environment interactions. International journal of environmental research and public health. 2015;12(9):11101-16.
4. Rochester JR. 2013. Bisphenol A and human health: a review of the literature. Reprod Toxicol 42:132–155.
5. Heindel JJ, Newbold RR, Bucher JR, Camacho L, Delclos KB, Lewis SM, Vanlandingham M, Churchwell MI, Twaddle NC, McLellen M, Chidambaram M. NIEHS/FDA CLARITY-BPA research program update. Reproductive Toxicology. 2015;58:33-44.
6. Qiu W, Zhao Y, Yang M, Farajzadeh M, Pan C, Wayne NL. Actions of bisphenol A and bisphenol S on the reproductive neuroendocrine system during early development in zebrafish. Endocrinology. 2015;157(2):636-47.
7. Viñas R, Watson CS. Bisphenol S disrupts estradiol-induced nongenomic signaling in a rat pituitary cell line: effects on cell functions. Environmental health perspectives. 2013 Mar;121(3):352.
8. Geens T, Aerts D, Berthot C, Bourguignon JP, Goeyens L, Lecomte P, Maghuin-Rogister G, Pironnet AM, Pussemier L, Scippo ML, Van Loco J. A review of dietary and non-dietary exposure to bisphenol-A. Food and chemical toxicology. 2012;50(10):3725-40.
9. Hoekstra EJ, Simoneau C. Release of bisphenol A from polycarbonate—a review. Critical reviews in food science and nutrition. 2013;53(4):386-402.
10. Tyl RW. Abbreviated assessment of bisphenol A toxicology literature. InSeminars in Fetal and Neonatal Medicine 2014 Jun 1 (Vol. 19, No. 3, pp. 195-202). Elsevier.
11. Tittlemier SA, Pepper K, Seymour C, Moisey J, Bronson R, Cao XL, Dabeka RW. Dietary exposure of Canadians to perfluorinated carboxylates and perfluorooctane sulfonate via consumption of meat, fish, fast foods, and food items prepared in their packaging. Journal of agricultural and food chemistry. 2007;55(8):3203-10.
12. Kato K, Wong LY, Jia LT, Kuklenyik Z, Calafat AM. Trends in exposure to polyfluoroalkyl chemicals in the US population: 1999− 2008. Environmental science & technology. 2011;45(19):8037-45.
13. Anderson-Mahoney P, Kotlerman J, Takhar H, Gray D, Dahlgren J. Self-reported health effects among community residents exposed to perfluorooctanoate. New solutions: a journal of environmental and occupational health policy. 2008;18(2):129-43.
14. Wu Y, Beland FA, Fang JL. Effect of triclosan, triclocarban, 2, 2′, 4, 4′-tetrabromodiphenyl ether, and bisphenol A on the iodide uptake, thyroid peroxidase activity, and expression of genes involved in thyroid hormone synthesis. Toxicology in Vitro. 2016;32:310-9.
15. Ley C, Pischel L, Parsonnet J. Triclosan and triclocarban exposure and thyroid function during pregnancy—A randomized intervention. Reproductive Toxicology. 2017;74:143-9.
16. Berger K, Gunier RB, Chevrier J, Calafat AM, Ye X, Eskenazi B, Harley KG. Associations of maternal exposure to triclosan, parabens, and other phenols with prenatal maternal and neonatal thyroid hormone levels. Environmental Research. 2018;165:379-86.
17. Wang CF, Tian Y. Reproductive endocrine-disrupting effects of triclosan: Population exposure, present evidence and potential mechanisms. Environmental pollution. 2015;206:195-201.
18. Scinicariello F, Buser MC. Serum testosterone concentrations and urinary bisphenol A, benzophenone-3, triclosan, and paraben levels in male and female children and adolescents: NHANES 2011–2012. Environmental health perspectives. 2016;124(12):1898.

Ο Οργανισμός Προστασίας του Περιβάλλοντος της Αμερικής χαρακτηρίζει την ατμοσφαιρική ρύπανση ως μια κατάσταση κατά την οποία μια ή περισσότερες χημικές ουσίες ή ενώσεις (αέριοι τύποι) βρίσκονται σε αρκετά υψηλές συγκεντρώσεις στον αέρα, ώστε να μπορούν να βλάψουν τον ανθρώπινο οργανισμό και την ευημερία των κατοίκων.^1,2 Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) χαρακτηρίζει την ατμοσφαιρική ρύπανση ως τη μόλυνση του εσωτερικού ή εξωτερικού περιβάλλοντος από οποιοδήποτε χημικό, φυσικό ή βιολογικό παράγοντα που τροποποιεί τα φυσικά χαρακτηριστικά της ατμόσφαιρας.³ Οι διάφορες μορφές αέριων ρύπων χαρακτηρίζονται από διάφορες παραμέτρους με σημαντικότερη τον χρόνο παραμονής τους στην ατμόσφαιρα ή την ημιπερίοδο ζωής τους. Αιωρούμενα σωματίδια, διοξείδιο του θείου (SO₂ ), μονοξείδιο του άνθρακα (CO), μόλυβδος(Pb), υδρογονάνθρακες, μονοξείδιο του αζώτου (ΝΟ), υδρόθειο (H₂S), διοξείδιο του αζώτου(ΝΟ₂), όζον(Ο₃), νιτρώδες οξύ(ΗΝΟ2), νιτρικό οξύ (ΗΝΟ₃) και θειικό οξύ (H₂SO₄) αποτελούν τους βασικότερους αέριους ρυπαντές.⁴

Τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται συνεχόμενη αύξηση των επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης σε παγκόσμια κλίμακα. Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια του έτους 2000 η μέση 24-ωρη συγκέντρωση αιωρούμενων σωματιδίων αεροδυναμικής διαμέτρου 10μm (ΡΜ₁₀) στην περιοχή της Αθήνας ήταν υψηλότερη από την επιτρεπόμενη συγκέντρωση σωματιδίων που είχε θεσπίσει η Αμερικάνικη Ένωση για τη διατήρηση της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα, γεγονός που καταδεικνύει την αυξημένη επίπτωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στη χώρα μας. Βασικοί παράγοντες διόγκωσης του προβλήματος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Αττική αποτελούν τα αιωρούμενα σωματίδια μικρής αεροδυναμικής διαμέτρου, τα οποία εκπέμπονται σε μέγιστο βαθμό από τα κυκλοφορούντα οχήματα.⁵

Η ατμοσφαιρική ρύπανση αποτελεί την κυριότερη επιβαρυντική συνιστώσα της περιβαλλοντικής ρύπανσης για το αναπνευστικό σύστημα του ανθρώπου. Σύμφωνα με πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση⁶ το άσθμα, η αλλεργική ρινίτιδα, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), η χρόνια βρογχίτιδα, το εμφύσημα και ο καρκίνος του πνεύμονα συνιστούν ορισμένα αναπνευστικά προβλήματα που προκαλούνται από την έκθεση του ανθρώπινου οργανισμού στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Όπως αναφέρθηκε, τα επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην Ελλάδα και, κυρίως, στην Αθήνα είναι ιδιαίτερα αυξημένα την τελευταία δεκαετία με αποτέλεσμα να υπάρχει άμεση συσχέτιση μεταξύ της έκθεσης των κατοίκων σε αέριους ρυπαντές και της εμφάνισης αναπνευστικών προβλημάτων. Σύμφωνα με μελέτη που διεξήχθει στην Αθήνα, παρατηρήθηκε σημαντική συσχέτιση μεταξύ των νοσοκομειακών εισαγωγών λόγω επεισοδίων βρογχικού άσθματος και της συγκέντρωσης SO₂, Ο₃, ΡΜ₁₀. Ειδικότερα, οι ημέρες με πολύ υψηλή περιβαλλοντική θερμοκρασία, υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής υγρασίας και υψηλά επίπεδα αέριων ρυπαντών χαρακτηρίστηκαν από αυξημένο αριθμό νοσοκομειακών εισαγωγών λόγω βρογχικού άσθματος.⁷

Ο παιδικός πληθυσμός είναι ακόμη πιο ευάλωτος έναντι της έκθεσης στην ατμοσφαιρική ρύπανση. Μελέτη που διεξήχθει σε παιδιά σχολικής ηλικίας στην Τουρκία βρήκε σημαντική μείωση της πνευμονικής λειτουργίας ανάμεσα στα κορίτσια, η οποία συσχετίσθηκε στατιστικώς σημαντικά με αυξημένες συγκεντρώσεις ατμοσφαιρικού όζοντος, ιδιαίτερα για μια περίοδο δυο εβδομάδων κατά την εποχή του καλοκαιριού.⁸ Ενώ αντίστοιχη μελέτη⁹ που διεξήχθει στην Ελλάδα, προσπάθησε να συγκρίνει την πνευμονική λειτουργία μεταξύ παιδιών ηλικίας 8-10 ετών που κατοικούσαν σε περιοχές της Αττικής και παιδιών αντίστοιχης ηλικίας που κατοικούσαν σε αγροτικές περιοχές. Η συχνότητα εμφάνισης άσθματος δεν διέφερε σημαντικά μεταξύ των περιοχών, ενώ η συχνότητα εμφάνισης βήχα ήταν πιο συχνή στα παιδιά της Αττικής. Παράλληλα, τα παιδιά των αγροτικών περιοχών είχαν καλύτερους δείκτες αναπνευστικής λειτουργίας, όπως εκπνεόμενος όγκος, γεγονός που σχετίστηκε σημαντικά με καλύτερη απόδοση των παιδιών σε αθλητικές δραστηριότητες.

Επομένως, εύλογο καθίσταται το γεγονός ότι, η ανθρώπινη έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση σχετίζεται με έκπτωση της αναπνευστικής λειτουργίας, η οποία σχετίζεται με διαταραγμένη ανταλλαγή αερίων στο αίμα. Άμεσο επακόλουθο πιθανής διαταραχής της ισορροπίας στην ανταλλαγή Ο₂ και CO₂ είναι η μείωση της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου (VO_2max), γεγονός που σχετίζεται σημαντικά με μείωση της αθλητικής απόδοσης.¹⁰ Υποστηρίζεται ότι, η έκθεση του αναπνευστικού συστήματος σε εκπεμπόμενα αιωρούμενα σωματίδια σχετίζεται με πρόκληση οξειδωτικού στρες και φλεγμονής στους αεραγωγούς και τις λείες μυϊκές ίνες, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε έκπτωση της αθλητικής απόδοσης των ατόμων.¹¹ Ειδικότερα, μελέτη που διεξήχθει σε 7 επαγγελματίες αθλητές μαραθωνίου διερεύνησε την πιθανότητα συσχέτισης μεταξύ μείωσης της αθλητικής απόδοσης και περιβαλλοντικής έκθεσης των ατόμων στους αέριους ρυπαντές. Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αύξηση της ατμοσφαιρικής συγκέντρωσης ΡΜ₁₀ κατά 10μg σχετίστηκε με μείωση της αθλητικής απόδοσης στις γυναίκες, κατά 1,4%, γεγονός που δεν παρατηρήθηκε για την ομάδα των συμμετεχόντων ανδρών. Βασικό συμπέρασμα της μελέτης ήταν το γεγονός ότι τα επίπεδα συγκέντρωσης αέριων ρυπαντών ήταν ιδιαίτερα υψηλά (αρκετά πάνω από τα επιτρεπόμενα όρια) καθ’όλη τη διάρκεια των μαραθωνίων, επηρεάζοντας σημαντικά την αναπνευστική λειτουργία των αθλητών.¹² Πρόσφατα δημοσιευμένο επιστημονικό άρθρο αναφέρει ότι, οι υψηλές ατμοσφαιρικές συγκεντρώσεις όζοντος σχετίζονται με έκπτωση της αθλητικής απόδοσης, λόγω αδυναμίας του αναπνευστικού συστήματος να ανταπεξέλθει με τη βέλτιστη δυνατή παραγωγή VO_2max στις ιδιαίτερα υψηλές ανάγκες κατά τη διάρκεια της προπονητικής συνεδρίας ή του αγώνα.¹³

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι, την περασμένη δεκαετία και πριν την έναρξη των Ολυμπιακών αγώνων στην Αθήνα το 2004 αρκετές μελέτες υπέδειξαν την ατμοσφαιρική ρύπανση ως μια πιθανή παράμετρο έκπτωσης της αθλητικής απόδοσης με αποτέλεσμα την ανάγκη διεξαγωγής περαιτέρω μελετών.¹⁴ Δεδομένης της επεκτατικής πορείας δόμησης της Αττικής μπορεί κάποιος να αναλογιστεί τη μεγέθυνση του προβλήματος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, καθώς ήδη από το 2004 οι επιστήμονες έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου για τα επίπεδα των ατμοσφαιρικών συγκεντρώσεων των αέριων ρυπαντών, τα οποία ήταν πάνω από τα επιτρεπόμενα όρια του ΠΟΥ.

1. US ΕΡΑ., 2004. Vocabulary Catalog List Detail - Greenhouse Gas Emissions & Sinks Glossary [online]. ΕΡΑ. Available from: http://ofmpub.epa.gov/sor_internet/registry/termreg/searchandretrieve/glossariesandkeywordlists/search.do?details=&glossaryName=Greenhouse%20Emissions%20Glossary
2. US ΕΡΑ., 2009. Vocabulary Catalog List Detail - Terms of Environment [online]. ΕΡΑ. Available from: http://ofmpub.epa.gov/sor_internet/registry/termreg/searchandretrieve/glossariesandkeywordlists/search.do?details=&vocabName=Terms%20of%20Env%20(2009)#formTop
3. WHO., 2014a. Climate change and human health: Glossary [online]. WHO. [viewed 05 March 2014] Available from: http://www.who.int/globalchange/climate/summary/en/index13.html
4. Nathanson , J.A. 2008 . Basic Environmental Technology: Water Supply, Waste Disposal and Pollution Control , 5th Ed. , Pearson/Prentice Hall , Upper Saddle River, New Jersey
5. Chaloulakou A, Kassomenos P, Spyrellis N, Demokritou P, Koutrakis P. Measurements of PM10 and PM2. 5 particle concentrations in Athens, Greece. Atmospheric Environment. 2003 Feb 1;37(5):649-60.
6. Karagkouni I, Galanis P, Kaitelidou D. The effects of the environmental crisis on the human body: A systematic review. Hellenic Journal of Nursing 2015, 54(2): 114-130.
7. Nastos PT. Weather, ambient air pollution and bronchial asthma in Athens, Greece. InSeasonal forecasts, climatic change and human health 2008 (pp. 173-188). Springer, Dordrecht.
8. Altuğ H, Gaga EO, Döğeroğlu T, Özden Ö, Örnektekin S, Brunekreef B, Meliefste K, Hoek G, Van Doorn W. Effects of air pollution on lung function and symptoms of asthma, rhinitis and eczema in primary school children. Environmental Science and Pollution Research. 2013;20(9):6455-67.
9. Priftis KN, Anthracopoulos MB, Paliatsos AG, Tzavelas G, Nikolaou-Papanagiotou A, Douridas P, Nicolaidou P, Mantzouranis E. Different effects of urban and rural environments in the respiratory status of Greek schoolchildren. Respiratory medicine. 2007 Jan 1;101(1):98-106.
10. Lippi G, Guidi GC, Maffulli N. Air pollution and sports performance in Beijing. International journal of sports medicine. 2008 Aug;29(08):696-8.
11. Rundell KW. Effect of air pollution on athlete health and performance. Br J Sports Med. 2012;46(6):407-12.
12. Marr LC, Ely MR. Effect of air pollution on marathon running performance. Medicine and science in sports and exercise. 2010;42(3):585-91.
13. Mullins JT. Ambient air pollution and human performance: Contemporaneous and acclimatization effects of ozone exposure on athletic performance. Health economics. 2018. Florida-James G, Donaldson K, Stone V. Athens 2004: the pollution climate and athletic performance. Journal of sports sciences. 2004;22(10):967-80.

Ως υπέρταση ορίζεται συστολική αρτηριακή πίεση αίματος >140mmHg και διαστολική αρτηριακή πίεση αίματος >90mmHg σε 2 συνεχόμενες επισκέψεις στο ιατρείο ή λήψη αντιυπερτασικής αγωγής [1]. Η υπέρταση αποτελεί ένα πρόβλημα υγείας με υψηλή συχνότητα εμφάνισης σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες. Ειδικότερα, στις ΗΠΑ, περίπου ένας στους τρεις ενήλικες έχει υψηλή αρτηριακή πίεση αίματος [2]. Η απουσία επιτυχούς αντιμετώπισης της υπέρτασης θεωρείται βασικός παράγοντας κινδύνου για την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη εγκεφαλικού επεισοδίου, εμφράγματος του μυοκαρδίου, καρδιακής ανεπάρκειας, περιφερικής αρτηριακής νόσου και χρόνιας νεφρικής νόσου [3-5]. Η παρουσία υπέρτασης αρκετά συχνά δεν συνοδεύεται από την εμφάνιση κλινικών συμπτωμάτων και γι’αυτό το λόγο κρίνεται απαραίτητη η τακτική παρακολούθηση των ατόμων με οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης και γενικά των ατόμων ηλικίας άνω των 40 ετών. Η έγκαιρη διάγνωση της υπέρτασης σχετίζεται σημαντικά με μείωση της θνησιμότητας λόγω κάποιου καρδιαγγειακού νοσήματος.

Η διαχείριση της υπέρτασης είναι συμπτωματική και περιλαμβάνει αρχικά κινητοποίηση του ατόμου προς την ένταξη αλλαγών του τρόπου ζωής με έμφαση στη δίαιτα και την άσκηση. Όπως φαίνεται και στο ακόλουθο σχήμα (Σχήμα 1), η αντιμετώπιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης περιλαμβάνει αρκετά στάδια διαχείρισης πριν την έναρξη φαρμακευτικής αγωγής. Ειδικότερα, πρώτο βήμα στη μη-φαρμακευτική αντιμετώπιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης αποτελεί η βελτίωση τροποποιήσιμων παραγόντων της καθημερινότητας, όπως η μείωση του σωματικού βάρους, η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, η βελτίωση των διαιτητικών συνηθειών, η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας και η διακοπή του καπνίσματος. Στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 1) παρουσιάζονται συνοπτικά οι παράγοντες που συστήνεται να τροποποιούνται, έτσι ώστε να βελτιωθούν οι τιμές της αρτηριακής πίεσης.

Μελέτες αναφέρουν την ύπαρξη ισχυρής συσχέτισης μεταξύ του δείκτη μάζας σώματος και της ύπαρξης υπέρτασης. Ειδικότερα, αναφέρεται ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης υψηλής πίεσης αίματος είναι 2-6 φορές μεγαλύτερος σε υπέρβαρα άτομα, σε σύγκριση με άτομα φυσιολογικού σωματικού βάρους [7,8]. Επισημαίνεται ότι πάνω από 30% των περιπτώσεων υπέρτασης μπορούν να αποδοθούν πλήρως στην ύπαρξη παχυσαρκίας [7]. Ορισμένες από τις φυσιολογικές αλλαγές που προτείνονται για την ερμηνεία της σχέσης μεταξύ του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους και της πίεσης αίματος είναι η αυξημένη κινητοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και, ειδικότερα, του συστήματος ρενίνης-αγγειοτενσίνης. Επομένως, η απώλεια βάρους είναι ένα αποτελεσματικό μέσο μείωσης της αρτηριακής πίεσης σε άτομα με υπέρταση. Ειδικότερα, απώλεια ενός κιλού σωματικού βάρους σχετίζεται με μείωση της συστολικής και διαστολικής πίεσης κατά 1mmHg.

Πολλά διατροφικά μοντέλα έχουν αποδείξει ότι συντελούν σε μείωση της πίεσης αίματος. Συγκεκριμένα, το διαιτητικό πρότυπο DASH DIET (Dietary Approaches to Stop Hypertension), φαίνεται να σχετίζεται με μείωση της συστολικής πίεσης αίματος κατά μέσο όρο κατά 6-11mmHg και τη διαστολική κατά 3-6mmHg. Αυτή η δίαιτα φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματική από την απλή προσθήκη φρούτων και λαχανικών σε ένα μοντέλο διατροφής χαμηλό σε λιπαρά [9]. Παρά το γεγονός ότι το συγκεκριμένο διαιτητικό πρότυπο είναι αρκετά ασφαλές και υποστηρίζεται από την Αμερικανική Ένωση Καρδιολόγων για την πρόληψη και αντιμετώπιση της υπέρτασης, το συγκεκριμένο πρότυπο ενδεχομένως να είναι υψηλό σε κάλιο, φώσφορο και πρωτεΐνη, αναλόγως του σχεδιασμού του διαιτολογίου. Ως εκ τούτου, η συγκεκριμένη δίαιτα συστήνεται να μην ακολουθείται από άτομα με νεφροπάθεια τελικού σταδίου.

Αναφορικά με τη διαιτητική πρόσληψη νατρίου, η αυξημένη κατανάλωση αλατιού σχετίζεται με αύξηση της αρτηριακής πίεσης, γεγονός που οδηγεί μακροπρόθεσμα στην εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων και νεφρικών βλαβών [10]. Ως εκ τούτου οι διαιτητικές συστάσεις της Αμερικάνικης Ένωσης Καρδιολογίας αναφέρονται σε μείωση της πρόσληψης αλατιού σε 6γρ την ημέρα (1κ.γλ.) ή την πρόσληψη νατρίου σε 2,4γρ/ημέρα για το γενικό πληθυσμό με απώτερο σκοπό την πρόληψη της ανάπτυξης υπέρτασης. Ενώ, οι αντίστοιχες συστάσεις για άτομα με υπέρταση ή/και άτομα με κλινικά συμπτώματα καρδιαγγειακής νόσου έγκειται σε μείωση της πρόσληψης νατρίου σε 1,5γρ την ημέρα [11].

O μετριασμός της ημερήσιας κατανάλωσης αλκοόλ είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην πρόληψη της εμφάνισης υπέρτασης, καθώς 5-7% των περιπτώσεων υπέρτασης στο γενικό πληθυσμό συνιστά απόρροια της κατανάλωσης αλκοόλ [10,12]. Ειδικότερα, η κατανάλωση 3 ποτών ημερησίως σχετίζεται σημαντικά με αύξηση της συστολικής πίεσης κατά 3mmHg. Επομένως, η ημερήσια κατανάλωση αλκοόλ συστήνεται να μην υπερβαίνει τα 2 ποτά ημερησίως για τους άνδρες και το 1 ποτό ημερησίως για τις γυναίκες και τα άτομα χαμηλότερου σωματικού βάρους [12,13].

Υποστηρίζεται ότι τα λιγότερο δραστήρια άτομα είναι κατά 30-50% πιο πιθανό να εμφανίσουν υπέρταση, σε σύγκριση με άτομα αντίστοιχης ηλικίας και φύλου που ακολουθούν ένα τακτικό πρόγραμμα φυσικής δραστηριότητας [14]. Ειδικότερα, η αερόβια άσκηση μπορεί να μειώσει τη συστολική πίεση αίματος περίπου κατά 4mmHg και τη διαστολική κατά 2mmHg, ανεξάρτητα από την αλλαγή του σωματικού βάρους. Συνεπώς, αύξηση της φυσικής δραστηριότητας σε 30-45 λεπτά τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας αποτελεί σημαντικό παράγοντα πρόληψης της ανάπτυξης υπέρτασης.

1. Mancia G, Fagard R, Narkiewicz K et al.ESH/ESC Guidelines for the management of arterial hypertension: the Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC). J Hypertens 2013; 31:1281-357.
2. Nwankwo T, Yoon SS, Burt V, Gu Q. Hypertension among adults in the US: National Health and Nutrition Examination Survey, 2011-2012. NCHS Data Brief, No. 133. Hyattsville, MD: National Center for Health Statistics, Centers for Disease Control and Prevention, US Dept of Health and Human Services; 2013
3. Mills KT, Bundy JD, Kelly TN, Reed JE, Kearney PM, Reynolds K, Chen J, He J. Global burden of hypertension: Analysis of population-based studies from 89 countries. Journal of Hypertension. 2015; 33:e2.
4. Blacher J, Halimi JM, Hanon O, Mourad JJ, Pathak A, Schnebert B, Girerd X, French Society of Hypertension. Management of hypertension in adults: the 2013 French Society of Hypertension guidelines. Fundamental & clinical pharmacology. 2014; 28(1):1-9.
5. Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Health Statistics. Underlying Cause of Death 1999-2013 on CDC WONDER Online Database, released 2015. Data are from the Multiple Cause of Death Files, 1999-2013, as compiled from data provided by the 57 vital statistics jurisdictions through the Vital Statistics Cooperative Program: http://wonder.cdc.gov/ucd-icd10.html.
6. Carey RM, Whelton PK. The 2017 American College of Cardiology/American Heart Association Hypertension Guideline: A Resource for Practicing Clinicians. Ann Intern Med. 2018; 168:359-360.
7. Neter JE, Stam BE, Kok FJ, Grobbee DE, Geleijnse JM. Influence of weight reduction on blood pressure: a meta-analysis of randomized controlled trials. Hypertension. 2003; 42(5):878-84.
8. Stevens VJ, Obarzanek E, Cook NR, Lee IM, Appel LJ, West DS, Milas NC, Mattfeldt-Beman M, Belden L, Bragg C, Millstone M. Long-term weight loss and changes in blood pressure: results of the Trials of Hypertension Prevention, phase II. Annals of Internal medicine. 2001; 134(1):1-1.
9. Blumenthal JA, Sherwood A, Smith PJ, Hinderliter A. The Role of Salt Reduction in the Management of Hypertension. Journal of the American College of Cardiology. 2018; 71(14):1597-8.
10. He FJ, Pombo-Rodrigues S, MacGregor GA. Salt reduction in England from 2003 to 2011: its relationship to blood pressure, stroke and ischaemic heart disease mortality. BMJ open. 2014; 4(4):e004549.
11. American Heart Association. 2018. Sodium and Salt. Available at: http://www.heart.org/HEARTORG/HealthyLiving/HealthyEating/Nutrition/Sodium-and-Salt_UCM_303290_Article.jsp#.WvsfVX-_zIU
12. Xin X, He J, Frontini MG, Ogden LG, Motsamai OI, Whelton PK. Effects of alcohol reduction on blood pressure: a meta-analysis of randomized controlled trials. Hypertension. 2001; 38(5):1112-7.
13. American Heart Association. 2016. Limiting Alcohol to Manage High Blood Pressure. Available at: http://www.heart.org/HEARTORG/Conditions/HighBloodPressure/MakeChangesThatMatter/Limiting-Alcohol-to-Manage-High-Blood-Pressure_UCM_303244_Article.jsp#.WvsiK3-_zIU
14. Fagard RH. Exercise is good for your blood pressure: effects of endurance training and resistance training. Clinical and Experimental Pharmacology and Physiology. 2006; 33(9):853-6.

Η Ηλιάνα Καραγκούνη γεννήθηκε στην Αθήνα. Eίναι πτυχιούχος του τμήματος Νοσηλευτικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος ειδίκευσης στην «Οργάνωση και Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας». Παράλληλα, είναι πτυχιούχος του Τμήματος Διαιτολογίας του Πανεπιστημίου Queen Margaret University of Edinburgh και απόφοιτος του Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας-Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου του ΠΜΣ «Εφαρμοσμένη Διαιτολογία-Διατροφή» στην κατεύθυνση «Κλινική Διατροφή» με άριστα. Επίσης, είναι υποψήφια Διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής, ΕΚΠΑ. Εργάζεται ως επιστημονική συνεργάτης στο Εργαστήριο Οργάνωσης και Αξιολόγησης Υπηρεσιών Υγείας του τμήματος Νοσηλευτικής, ΕΚΠΑ, συμμετέχοντας σε ερευνητικά προγράμματα αξιολόγησης της χρήσης υπηρεσιών υγείας και προαγωγής της δημόσιας υγείας. Τέλος, εργάζεται ως συνεργάτης διαιτολόγος της Μαιευτικής – Γυναικολογικής Κλινικής «ΡΕΑ».

Η Γεωργία Ιωάννου γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στο Σχηματάρι Βοιωτίας. Σπούδασε στο Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας και Διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, από το οποίο αποφοίτησε με Άριστα. Στην πτυχιακή της εργασία ασχολήθηκε με τη διερεύνηση των παραγόντων κινδύνου για την εμφάνιση παιδικής υπέρτασης σε δείγμα παιδιών σχολικής ηλικίας στα πλαίσια της μελέτης Healthy Growth.

Κατά την πρακτική της άσκηση εργάστηκε στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Αττικό και συνεργάστηκε με τον Δ', Ε' και Ζ΄ παιδικό σταθμό του Δήμου Νέας Σμύρνης, όπου στόχος της ήταν η συμβουλευτική σχετικά με την αναμόρφωση των γευμάτων που παρέχονταν σε παιδιά προνηπιακής και νηπιακής ηλικίας καθώς επίσης και η διατροφική διαπαιδαγώγηση των παιδιών.

Πριν από λίγες ημέρες ένα βιβλίο που ασχολείται εξ’ολοκλήρου με την ποδηλασία ήρθε να αποτελέσει το εναρκτήριο λάκτισμα συγγραφικής κινητοποίησης σχετικά με το συγκεκριμένο άθλημα. Η παρουσίαση του πρώτου βιβλίου επιστημονικής προσέγγισης της ποδηλασίας με τίτλο «Η επιστήμη της ποδηλασίας» από το συγγραφέα Μπάρδη Κων/νο ολοκληρώθηκε την Κυριακή 4 Μαρτίου 2018 με τη συμβολή δυο εξεχόντων αθλητικών δημοσιογράφων, της Ζέτας Θεοδωρακοπούλου και του Νίκου Γκομώλη. Το βιβλίο αυτό ολοκληρώθηκε με επιτυχία και με την συμβολή τεσσάρων επιστημονικών συνεργατών τους Διακάκη Ελένη, Καραγκούνη Ηλιάνα, Κρομμύδα Βασίλη και Φιλιπποπούλου Μαργιάννα.

Συγγραφικός στόχος του Σπαρτιάτη πρωταθλητή ποδηλασίας Κων/νου Μπάρδη ήταν η οργάνωση σύνταξης ενός συγγράμματος που προορίζεται για μεγάλο εύρος ανθρώπων διαφορετικών γνωστικών αποθεμάτων και εμπλοκής με την ποδηλασία. Φοιτητές της αθλητικής επιστήμης που θέλουν να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους σχετικά με τον ενδεδειγμένο τρόπο διαχείρισης των αθλητών και, κυρίως, των ποδηλατών, επαγγελματίες ποδηλάτες και ερασιτέχνες ποδηλάτες αποτελούν την αναγνωστική ομάδα-στόχο. Ειδικότερα, το βιβλίο παρέχει πλήθος πληροφοριών σχετικά με προπονητική διαδικασία, διατροφική υποστήριξη, εργομετρική αξιολόγηση και ψυχολογική προετοιμασία, άξονες βασικής προσέγγισης της ποδηλασίας προς ενίσχυση της σωματικής και ψυχοπνευματικής απόδοσης των ατόμων. Ο όρος «επιστήμη της ποδηλασίας» προκύπτει από την ανάγκη αποτύπωσης προσέγγισης όλων των παραμέτρων που συνίσταται να αξιολογεί τόσο ο ποδηλάτης και ο προπονητής του, όσο και το άτομο που ασχολείται ερασιτεχνικά με την ποδηλασία. Δεδομένου του πλήθους των παραγόντων που διαμορφώνουν τη βέλτιστη ποδηλατική απόδοση, η ποδηλασία μετατρέπεται εννοιολογικά σε επιστήμη που χαρακτηρίζεται από συνεχή ανανέωση των σχετικών επιστημονικών ευρημάτων. Στη συνείδηση όλων η ποδηλασία αποτελεί μια ευχάριστη αθλητική δραστηριότητα, που προάγει την αθλητική απόδοση και ενισχύει το αίσθημα ευεξίας των ατόμων που ασχολούνται τόσο επαγγελματικά, όσο και ερασιτεχνικά με το συγκεκριμένο άθλημα. Το ποδήλατο δεν αποτελεί ένα απλό μέσο μεταφοράς, αλλά και ένα μέσο συνδυαστικής κάρπωσης των θετικών εκβάσεων της σωματικής άσκησης και της προστασίας του περιβάλλοντος. Ο μαγικός συνδυασμός προαγωγής και ενδυνάμωσης της φυσικής κατάστασης, της ψυχοπνευματικής ευεξίας και της περιβαλλοντικής συνείδησης του ατόμου καθιστά την ποδηλασία ως βασική κινητήρια δύναμη αντιμετώπισης του ρυθμού της σύγχρονης καθημερινότητας. Η γεφύρωση του ρόλου ύπαρξης των ανωτέρω παραμέτρων στην προσπάθεια αύξησης της αθλητικής απόδοσης αποτέλεσε βασικό στόχο του βιβλίου.

Η επιστημονική επιμέλεια του βιβλίου αποτελεί ανεκτίμητο έργο συμβολής του Νικόλαου Γελαδά, Καθηγητή Εργοφυσιολογίας και Κοσμήτορα της Σχολής Επιστήμης, Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Καθίσταται εμφανές ότι, η αξιολόγηση του βιβλίου από ένα εγκεκριμένο μέλος της ακαδημαϊκής κοινότητας επικυρώνει στο μέγιστο βαθμό προσπάθειες ετών. Ο Καθηγητής προλογίζει το βιβλίο με έναν εξαιρετικά συγκινητικό πρόλογο που αποτελεί συντακτικό κόσμημα ανάδειξης όλης της συγγραφικής προσπάθειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το ακόλουθο απόσπασμα: «Ένα χρήσιμο βιβλίο κατάλληλο για επαγγελματίες και νέους φοιτητές, οι οποίοι θέλουν να εντρυφήσουν στα μυστικά του συναρπαστικού αθλήματος της ποδηλασίας με τα πολλαπλά αγωνίσματα. Βασικός σκοπός σύνταξης υπήρξε η πλήρωση του υφιστάμενου βιβλιογραφικού κενού σχετικά με το άθλημα της ποδηλασίας στη χώρα μας. Οργανωμένο από τον Κωνσταντίνο Μπάρδη και γραμμένο από τον ίδιο και τους συνεργάτες του. Ζυμωμένο με τον ιδρώτα της ποδηλασίας και το μόχθο του επιστήμονα που αναζητά συνεχώς τις τρέχουσες εξελίξεις στο χώρο της έρευνας. Είμαι σίγουρος ότι θα αποτελέσει εξαιρετικό βοήθημα προαγωγής της γνώσης σχετικά με την επιστήμη της ποδηλασίας για μεγάλο χρονικό διάστημα του μέλλοντος».

Η εκδήλωση παρουσίασης ξεκίνησε με τον παρουσιαστή Νίκο Γκομώλη να αναζητά τη συνάδελφο, Ζέτα Θεοδωρακοπούλου και στη συνέχεια και οι δυο να ξεκινούν με έναν όμορφο διάλογο παρουσίασης της αναγκαιότητας ύπαρξης του παρόντος συγγράμματος. Ακολούθως, οι 4 συμμετέχοντες συγγραφείς ανέλαβαν το λόγο και ο καθένας τους παρουσίασε με το δικό του τρόπο τόσο βιώματα από τη συγγραφική πορεία του πονήματος, όσο και το σκοπό ύπαρξης της εκάστοτε ενότητας. Συνδετικός κρίκος μεταξύ των ομιλητών, οι παρουσιαστές της εκδήλωσης, οι οποίοι ανάγνωσαν αποσπάσματα από την εκάστοτε ενότητα που έχουν συμβάλει.

Μετά την ολοκλήρωση των ομιλιών των συμμετέχοντων συγγραφέων, το λόγο ανέλαβε ο εμπνευστής, συγγραφέας και βασικός οικοδεσπότης της εκδήλωσης, ο κύριος Μπάρδης Κων/νος. Όντας χρυσός Βαλκανιονίκης στο άθλημα της ορεινής ποδηλασίας και έχοντας ολοκληρώσει αρκετά έτη ακαδημαϊκών σπουδών στο χώρο της εργοφυσιολογίας και της αθλητικής διατροφής, η ομιλία του κύριου Μπάρδη αποτελεί σημείο κλειδί στην ερμηνεία της εναρκτήριας ιδέας σύνταξης του παρόντος βιβλίου, καθώς και στο βασικό σκοπό έκδοσής του. Παράλληλα, αναφέρθηκε με λεπτομέρεια στα σημεία κλειδιά σύνταξης της κάθε ενότητας, έτσι ώστε να γίνει πιο αντιληπτό στο αναγνωστικό κοινό το περιεχόμενο του βιβλίου. Την ομιλία του συγγραφέα πλαισίωσε πλούσιο φωτογραφικό υλικό από στιγμιότυπα-ορόσημα της πορείας του στο χώρο της άθλησης.

Στη συνέχεια ακολούθησαν βραβεύσεις εξεχόντων αθλητών του χώρου της ποδηλασίας, οι οποίοι έχουν διακριθεί τόσο για τις υψηλού επιπέδου αθλητικές τους επιδόσεις, όσο και για το ήθος που έχουν επιδείξει όλα αυτά τα χρόνια. Περικλής Ηλίας, Κανέλλος Κανελλόπουλος, Παπαγγελής Νίκος και Ταμουρίδης Ιωάννης υπήρξαν οι τιμώμενοι καλεσμένοι της εκδήλωσης, οι οποίοι παρέθεσαν τις σκέψεις τους σχετικά με το βιβλίο και την απήχηση που αναμένεται να έχει στον κόσμο της ποδηλασίας.

Πρώτος στο βήμα ανέβηκε ο Περικλής Ηλίας, Παγκόσμιος πρωταθλητής της ορεινής ποδηλασίας, ο οποίος ανέφερε ότι το συγκεκριμένο βιβλίο αναμένεται να αποτελέσει ένα πρώτο βήμα στην επιστημονική προσέγγιση του αθλήματος της ποδηλασίας. Ειδικότερα ανέφερε: «Πράγματι, πιστεύω ότι ένα βιβλιο ποδηλασίας ήταν κάτι που χρειαζόταν ο συγκεκριμένος χώρος άθλησης και είμαι σίγουρος ότι θα προσφέρει πολλά πράγματα στους αθλητές»

Η ακόλουθη βράβευση απονεμήθηκε στον Κανέλλο Κανελλόπουλο, πρωταθλητή της ποδηλασίας, ο οποίος το 1988 έκανε το ακατόρθωτο ρεκόρ Γκίνες με πτήση με πεταλοκίνητο αεροσκάφος. Στην ομιλία του, ο Κύριος Κανελλόπουλος ανέφερε ότι τα παλαιότερα χρόνια υπήρχε μεγάλος όγκος παραπληροφόρησης σχετικά με ζητήματα διαχείρισης των αναγκών που εξέφραζαν οι ποδηλάτες, ενώ τα τελευταία χρόνια υπάρχουν ολοένα και περισσότερες πηγές εξειδικευμένης πληροφόρησης σχετικά με την ποδηλασία. Για την ακρίβεια είπε: «Θυμάμαι χαρακτηριστικά έναν προπονητή της εποχής μας να λέει μην πίνετε συνέχεια νερό, γιατί θα διψάτε περισσότερο»

Στη συνέχεια, στο βήμα προσήλθε ο Παπαγγελής Νίκος, 3ος στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2017 στην Ολλανδία με τα χρώματα της Εθνικής ομάδας Paralympics. Ο Κύριος Παπαγγελής σπουδάζει στο τμήμα διαιτολογίας-διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών. Στην ομιλία που παρέθεσε ανέφερε χαρακτηριστικά: «Ευχαριστώ εκ βαθέων τον Κύριο Μπάρδη για την τιμή που μου κάνει με αυτή την απονομή. Είμαι σίγουρος, πως μόλις πάω σπίτι θα ξεκινήσω τη μελέτη του βιβλίου. Έχοντας προσφάτως εισαχθεί στο τμήμα διαιτολογίας-διατροφής του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου, ο Κύριος Μπάρδης αποτελεί πρότυπο σημαντικής εξελικτικής πορείας στο χώρο της ποδηλασίας και της αθλητικής διατροφής και, πραγματικά, είναι έμπνευση για εμένα.».

Τέλος, τον κύκλο των βραβεύσεων έκλεισαν οι παρουσιαστές της εκδήλωσης με ανάγνωση ενός εξαίρετου χαιρετισμού του Ταμουρίδη Ιωάννη, πρώτου Έλληνα επαγγελματία ποδηλάτη στο ProTour, ο οποίος δεν μπόρεσε να παρευρεθεί στην εκδήλωση, λόγω απουσίας του στο εξωτερικό. Ορισμένα αποσπάσματα από το χαιρετισμό του Κυρίου Ταμουρίδη: «Η σημερινή μέρα αποτελεί σταθμό για το άθλημα της ποδηλασίας στη χώρα μας, καθώς δίνεται η δυνατότητα σε όλους να αναζητήσουν χρήσιμες πληροφορίες μέσα από ένα αμιγώς επιστημονικό σύγγραμμα, στο οποίο παρουσιάζονται και αναλύονται ζητήματα που αφορούν το άθλημά μας. Πίσω από την συγγραφή του βιβλίου βρίσκεται ένας εξαίρετος φίλος και συναθλητής από τα παλιά, πρώην Πρωταθλητής ποδηλασίας και πλέον εξαιρετικός επιστήμονας που καταφέρνει να συνδυάσει την εμπειρική γνώση και την πολυετή θεωρητική κατάρτιση προσεγγίζοντας με επιστημονικό τρόπο θέματα που αφορούν τη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης. Δυστυχώς λόγω υποχρεώσεων δεν κατάφερα να παρεβρεθώ στην παρουσίαση του βιβλίου και να τιμήσω την εξαιρετική προσπάθεια που έχει γίνει. Θα ήθελα από τη μεριά μου να συγχαρώ όλους τους παράγοντες που βοήθησαν να υλοποιηθεί αυτή η ιδέα και να τους ευχαριστήσω από τη θέση του προπονητή πλέον, για τις πολύτιμες πληροφορίες που μας μεταφέρουν μέσω αυτού. Όσο για τον προσωπικό μου φίλο Κώστα, θα ήθελα να του ευχηθώ να συνεχίσει τη σημαντική συνεισφορά του, προσφέροντας τις υπηρεσίες και τις γνώσεις του βοηθώντας στην εξέλιξη του αθλήματος της ποδηλασίας.»

Η εκδήλωση έκλεισε με το συγγραφέα και τους συνεργάτες να υπογράφουν αντίτυπα του βιβλίου στους φίλους-αναγνώστες που τίμησαν όλη αυτή τη συγγραφική προσπάθεια με την παρουσία τους.

Διάθεση βιβλίου: www.nutrilab.gr με ηλεκτρονική παραγγελία ή τηλεφωνικά στο τηλέφωνο επικοινωνίας 210 300 3535

Τα ευεργετικά οφέλη της σωματικής άσκησης είναι πάρα πολλά για την υγεία και την ευημερία του ανθρώπινου οργανισμού, καθώς προάγει την εύρυθμη λειτουργία του καρδιαγγειακού και αναπνευστικού συστήματος. Ειδικότερα, η τήρηση ενός τακτικού προγράμματος σωματικής άσκησης μέτριας έντασης ενισχύει το ανοσοποιητικό και μυοσκελετικό σύστημα. Μελέτες αναφέρουν ότι, βελτίωση της φυσικής κατάσταση του ατόμου συνοδοιπορεί με μακροπρόθεσμη πρόληψη της εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων, όπως παχυσαρκία, καρδιαγγειακά και σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.^1,2

Παράλληλα, η σωματική άσκηση ενισχύει τη γνωσιακή και εγκεφαλική λειτουργία, ενώ ταυτόχρονα προστατεύει το άτομο έναντι της ανάπτυξης χρόνιων νευροεκφυλιστικών νοσημάτων, όπως η νόσος Alzheimer.³ Ο ανθρώπινος εγκέφαλος διαθέτει προσαρμοστικές ικανότητες αλλαγής των δομικών και λειτουργικών του ικανοτήτων, γεγονός που ενισχύει τη δυνατότητα απόκτησης νέων μαθησιακών και εκτελεστικών δεξιοτήτων. Υποστηρίζεται ότι, η φυσική δραστηριότητα ενισχύει την προσαρμοστική ικανότητα των εγκεφαλικών κυττάρων στην ενίσχυση των ήδη υπάρχουσων νοητικών δυνατοτήτων ή στην προαγωγή της απόκτησης νέων γνωσιακών δεξιοτήτων. Ειδικότερα, ο προτεινόμενος μηχανισμός προαγωγής της νοητικής απόδοσης μέσω της σωματικής άσκησης προκύπτει μέσα από μια διαδικασία ενίσχυσης της πλαστικότητας των εγκεφαλικών κυττάρων, η οποία οδηγεί σε ενδυνάμωση των ατομικών συμπεριφορικών δυνατοτήτων προσαρμογής σε νέα εξωτερικά ερεθίσματα.⁴ Οι ενδογενείς νευροτροφίνες, όπως ο IGF-1 (Insulin-like Growth Factor 1) και ο BDNF (Brain-Derived Neurotrophic Factor) είναι πολυπεπτιδικές μεγαλομοριακές ουσίες, οι οποίες διαθέτουν νευροπροστατευτική και νευροαναγεννητική δράση, μέσω ενίσχυσης της μυελίνωσης των νευρώνων, γένεσης νέων νευρικών συνάψεων και αγγειογένεσης.⁵ Σύμφωνα με μελέτες, τα επίπεδα BDNF στο πλάσμα του αίματος φαίνεται να αυξάνονται στον ανθρώπινο οργανισμό μετά την ολοκλήρωση μιας οξείας συνεδρίας άσκησης και να επανέρχονται σε φυσιολογικά επίπεδα εντός ολίγων ωρών.^6-8 Ενώ, ορισμένες μετέπειτα μελέτες κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, τα επίπεδα BDNF στον ορό μπορούν να παραμείνουν αυξημένα μετά την ολοκλήρωση μιας προπονητικής συνεδρίας αντοχής, ακόμη και, για μερικούς μήνες.^9,10

Δεδομένης της επίδρασης της άσκησης στην ενίσχυση των κυκλοφορούντων νευροτροφινών, καθίσταται εμφανής η σημαντικότητα της ωφέλιμης δράσης της σωματικής άσκησης στην υψηλού επιπέδου νευροπλαστικότητα, που χαρακτηρίζει το άτομο κατά τις δυο πρώτες δεκαετίες της ζωής του. Υποστηρίζεται ότι, τα οφέλη της σωματικής άσκησης στην ενίσχυση της νοητικής απόδοσης είναι πιο έντονα στα παιδιά και τους νεαρούς ενήλικες, σε σύγκριση με τους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας.¹¹ Συνεπώς, βελτίωση της νοητικής απόδοσης των παιδιών και των εφήβων ως προς την ικανότητα αντίληψης και την απόκτηση νέων δυνατοτήτων προσαρμογής στα εξωγενή ερεθίσματα, αποτελεί βασικό παράγοντα ενίσχυσης της ακαδημαϊκής απόδοσής τους.

Πιο συγκεκριμένα, πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη παρέμβασης¹², συνέκρινε την επίδραση οξείας συνεδρίας άσκησης στην απόδοση των εκτελεστικών λειτουργιών με την αντίστοιχη επίδραση συνδυασμένης πνευματικής και σωματικής άσκησης σε 29 νεαρούς ενήλικες (μέσης ηλικίας 23 ετών) και 29 ηλικιωμένους (μέσης ηλικίας 71 ετών). Οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν μια συνεδρία μέτριας έντασης άσκησης (60% της μέγιστης καρδιακής συχνότητας) σε κυκλοεργόμετρο, διάρκειας 20 λεπτών. Πιο συγκεκριμένα, οι μισοί συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν την άσκησή τους σε ένα διαδραστικό πλαίσιο εικονικής πραγματικότητας με ελάχιστη έως μηδενική ανάγκη πνευματικής εγρήγορσης, ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν την ίδια άσκηση στο κυκλοεργόμετρο, παίζοντας ένα βιντεοπαιχνίδι, το οποίο απαιτούσε υψηλό επίπεδο πνευματικής εγρήγορσης. Αναφορικά με τα αποτελέσματα της μελέτης, παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική μείωση του χρόνου αντίδρασης των συμμετεχόντων, κατά 16,51 χιλιοστά του δευτερολέπτου, μετά την ολοκλήρωση της άσκησης, σε σύγκριση με το χρόνο αντίδρασης των συμμετεχόντων πριν την άσκηση. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε το γεγονός ότι, ο χρόνος αντίδρασης μειώθηκε, κατά 11%, περισσότερο στους ηλικιωμένους συμμετέχοντες, σε σύγκριση με τους νεαρούς συμμετέχοντες (Διάγραμμα 1).

Από την άλλη πλευρά, άλλη μελέτη¹³, που διεξήχθει σε άτομα διαφόρων ηλικιών (20-60 ετών), κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, η θετική συσχέτιση μεταξύ σωματικής άσκησης και βελτίωσης της νοητικής απόδοσης ήταν σημαντικά πιο ισχυρή στην ομάδα των νεαρών ατόμων. Παρόλα αυτά, βασικό συμπέρασμα της μελέτης αποτέλεσε το γεγονός ότι, οι ενήλικες με υψηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας είχαν σημαντικά υψηλότερα σκορ στα τεστ γνωστικής λειτουργίας, όφελος το οποίο διατηρήθηκε με πάροδο των ετών. Επομένως, η τήρηση συστηματικής φυσικής δραστηριότητας καθ’όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του ρυθμού έκπτωσης της μνήμης και άλλων γνωστικών λειτουργιών κατά την τρίτη ηλικία. Σε παρόμοια αποτελέσματα κατέληξε παλαιότερη μετα-ανάλυση 44 μελετών (Sibley and Etnier 2003), η οποία ανέδειξε την ύπαρξη στατιστικά σημαντικής θετικής συσχέτισης μεταξύ της σωματικής δραστηριότητας και της νοητικής απόδοσης των ατόμων. Ειδικότερα, το σύνολο των ανασκοπούμενων μελετών της συγκεκριμένης μετα-ανάλυσης κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, τόσο η συστηματική φυσική δραστηριότητα, όσο και μεμονομένες συνεδρίες άσκησης μπορούν να ενισχύσουν το επίπεδο πνευματικής εγρήγορσης και συντονισμού των νοητικών διεργασιών των παιδιών και των εφήβων.

Άλλη μελέτη παρέμβασης¹⁵ διεξήχθει με σκοπό την εκτίμηση της επίδρασης μιας οξείας συνεδρίας άσκησης στην απόκριση της εγκεφαλικής λειτουργίας των συμμετεχόντων, μέσω ηλεκτροεγκεφαλογραφήματος, καθώς και στη συμπεριφορική απόδοση των εφήβων. Δείγμα της μελέτης αποτέλεσαν 30 έφηβοι (μέσης ηλικίας 14 ετών), εκ των οποίων οι 15 χαρακτηρίστηκαν ως υψηλού επιπέδου φυσικής δραστηριότητας, ενώ οι υπόλοιποι 15 ως χαμηλού επιπέδου φυσικής δραστηριότητας. Οι συμμετέχοντες ολοκλήρωσαν μια συνεδρία άσκησης διάρκειας 20 λεπτών, την οποία ακολουθούσε μια συνεδρία ανάπαυσης ίσης διάρκειας. Κατά τη διάρκεια των 2 συνεδριών οι συμμετέχοντες παρακολούθησαν μια ταινία και στη συνέχεια υποβλήθηκαν σε ένα τεστ ερωτήσεων σχετικών με το περιεχόμενο παρακολούθησης, έτσι ώστε να αξιολογηθεί το εύρος των νοητικών τους λειτουργιών. Η μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, τόσο συστηματικά υψηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας, όσο και μεμονομένες συνεδρίες άσκησης μπορούν να βελτιώσουν τη νοητική απόδοση των εφήβων, μέσω ενίσχυσης των ικανοτήτων εστιασμένης αντίληψης. Ειδικότερα, παρατηρήθηκε ότι, οι συμμετέχοντες με υψηλό επίπεδο φυσικής δραστηριότητας είχαν σημαντικά υψηλότερο χρόνο αντίδρασης έναντι εξωτερικών ερεθισμάτων κατά τη διάρκεια της άσκησης, σε σύγκριση με την περίοδο ανάπαυσης (Εικόνα 1, Διάγραμμα Α). Ακόμη, οι συμμετέχοντες με χαμηλό επίπεδο φυσικής δραστηριότητας εμφάνισαν υψηλότερο ρυθμό λανθασμένων απαντήσεων, σε σύγκριση με τους εφήβους υψηλής φυσικής δραστηριότητας κατά την περίοδο ανάπαυσης (Εικόνα 1, Διάγραμμα Β).

Αναφορικά με την επίδραση της άσκησης στην ακαδημαϊκή επίδοση των παιδιών και των εφήβων, αρκετές μελέτες^16-19 δείχνουν ότι η ένταξη ενός συστηματικού εβδομαδιαίου προγράμματος φυσικής δραστηριότητας στα σχολεία, ως τμήμα του προγράμματος σπουδών, οδηγεί σε βελτίωση της ακαδημαϊκής επίδοσης των μαθητών. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά που συμμετείχαν σε επιπρόσθετα προγράμματα φυσικής δραστηριότητας (άσκηση μέτριας έντασης διάρκειας 45 λεπτών x 3-4 φορές/εβδ), πέραν του τυπικού μαθήματος της φυσικής αγωγής, σημείωσαν σημαντικά υψηλότερη επίδοση σε τεστ ορθογραφίας και επίλυσης μαθηματικών ασκήσεων, σε σύγκριση με τα παιδιά που τηρούσαν μεμονωμένα το πρόγραμμα φυσικής δραστηριότητας του σχολείου (άσκηση μέτριας έντασης διάρκειας 45 λεπτών x 1-2 φορές/εβδ).

Η κινητοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και η ταυτόχρονη μεγιστοποίηση της έκκρισης κατεχολαμινών αμέσως μετά την άσκηση σχετίζεται με ενίσχυση της νοητικής απόδοσης των ασκούμενων ως προς τη βελτίωση της ικανότητας λήψης αποφάσεων. Τα συγκεκριμένα οφέλη, όμως, φαίνεται πως ενισχύονται ακόμη περισσότερο από την επαρκή πρόσληψη υδατανθράκων και υγρών, ενώ δεν επηρεάζονται σημαντικά από το επίπεδο φυσικής κατάστασης του ατόμου.²⁰

Επομένως, το μέγεθος της ωφέλιμης επίδρασης της σωματικής άσκησης στη νοητική απόδοση και την ακαδημαϊκή επίδοση των ατόμων, ενδεχομένως, τροποποιείται από ένα σύνολο παραγόντων που περιλαμβάνει τη συστηματικότητα διεξαγωγής σωματικής άσκησης, το επίπεδο φυσικής κατάστασης, το τηρούμενο διαιτολόγιο του ατόμου, καθώς, και τα επίπεδα υδάτωσης. Συνοψίζοντας, λοιπόν, η σωματική άσκηση και, κυρίως, η εβδομαδιαία ένταξη συστηματικής φυσικής δραστηριότητας μέτριας έντασης μπορεί να ενισχύσει τη νοητική απόδοση των ατόμων και, κατ’επέκτασην να βελτιώσει τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις.

1. Schuler, G., Adams, V. and Goto, Y., 2013. Role of exercise in the prevention of cardiovascular disease: results, mechanisms, and new perspectives. European heart journal, 34(24), pp.1790-1799.
2. Dunkley, A.J., Bodicoat, D.H., Greaves, C.J., Russell, C., Yates, T., Davies, M.J. and Khunti, K., 2014. Diabetes prevention in the real world: effectiveness of pragmatic lifestyle interventions for the prevention of type 2 diabetes and of the impact of adherence to guideline recommendations: a systematic review and meta-analysis. Diabetes care, 37(4), pp.922-933.
3. Kramer, A.F. and Erickson, K.I., 2007. Capitalizing on cortical plasticity: influence of physical activity on cognition and brain function. Trends in cognitive sciences, 11(8), pp.342-348.
4. Hötting, K. and Röder, B., 2013. Beneficial effects of physical exercise on neuroplasticity and cognition. Neuroscience & Biobehavioral Reviews, 37(9), pp.2243-2257.
5. Vaynman, S. and Gomez‐Pinilla, F., 2006. Revenge of the “sit”: how lifestyle impacts neuronal and cognitive health through molecular systems that interface energy metabolism with neuronal plasticity. Journal of neuroscience research, 84(4), pp.699-715.
6. Gold, S.M., Schulz, K.H., Hartmann, S., Mladek, M., Lang, U.E., Hellweg, R., Reer, R., Braumann, K.M. and Heesen, C., 2003. Basal serum levels and reactivity of nerve growth factor and brain-derived neurotrophic factor to standardized acute exercise in multiple sclerosis and controls. Journal of neuroimmunology, 138(1), pp.99-105.
7. Winter, B., Breitenstein, C., Mooren, F.C., Voelker, K., Fobker, M., Lechtermann, A., Krueger, K., Fromme, A., Korsukewitz, C., Floel, A. and Knecht, S., 2007. High impact running improves learning. Neurobiology of learning and memory, 87(4), pp.597-609.
8. Knaepen, K., Goekint, M., Heyman, E.M. and Meeusen, R., 2010. Neuroplasticity-exercise-induced response of peripheral brain-derived neurotrophic factor. Sports medicine, 40(9), pp.765-801.
9. Seifert, T., Brassard, P., Wissenberg, M., Rasmussen, P., Nordby, P., Stallknecht, B., Adser, H., Jakobsen, A.H., Pilegaard, H., Nielsen, H.B. and Secher, N.H., 2009. Endurance training enhances BDNF release from the human brain. American Journal of Physiology-Regulatory, Integrative and Comparative Physiology, 298(2), pp.R372-R377.
10. Zoladz, J.A., Pilc, A., Majerczak, J., Grandys, M., Zapart-Bukowska, J. and Duda, K., 2008. Endurance training increases plasma brain-derived neurotrophic factor concentration in young healthy men. J Physiol Pharmacol, 59(Suppl 7), pp.119-132.
11. Hillman, C.H., Castelli, D.M. and Buck, S.M., 2005. Aerobic fitness and neurocognitive function in healthy preadolescent children. Medicine & science in sports & exercise, 37(11), pp.1967-1974.
12. Dimitrova, J., Hogan, M., Khader, P., O’Hora, D., Kilmartin, L., Walsh, J.C., Roche, R. and Anderson-Hanley, C., 2017. Comparing the effects of an acute bout of physical exercise with an acute bout of interactive mental and physical exercise on electrophysiology and executive functioning in younger and older adults. Aging clinical and experimental research, 29(5), pp.959-967.
13. Bielak, A.A., Cherbuin, N., Bunce, D. and Anstey, K.J., 2014. Preserved differentiation between physical activity and cognitive performance across young, middle, and older adulthood over 8 years. Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 69(4), pp.523-532.
14. Sibley, B.A. and Etnier, J.L., 2003. The relationship between physical activity and cognition in children: a meta-analysis. Pediatric exercise science, 15(3), pp.243-256.
15. Hogan, M., Kiefer, M., Kubesch, S., Collins, P., Kilmartin, L. and Brosnan, M., 2013. The interactive effects of physical fitness and acute aerobic exercise on electrophysiological coherence and cognitive performance in adolescents. Experimental brain research, 229(1), pp.85-96.
16. Pontifex, M.B., Saliba, B.J., Raine, L.B., Picchietti, D.L. and Hillman, C.H., 2013. Exercise improves behavioral, neurocognitive, and scholastic performance in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. The Journal of pediatrics, 162(3), pp.543-551.
17. Reed, J.A., Einstein, G., Hahn, E., Hooker, S.P., Gross, V.P. and Kravitz, J., 2010. Examining the impact of integrating physical activity on fluid intelligence and academic performance in an elementary school setting: a preliminary investigation. Journal of Physical Activity and Health, 7(3), pp.343-351.
18. Ericsson, I. and Karlsson, M.K., 2014. Motor skills and school performance in children with daily physical education in school–a 9‐year intervention study. Scandinavian journal of medicine & science in sports, 24(2), pp.273-278.
19. Ardoy, D.N., Fernández‐Rodríguez, J.M., Jiménez‐Pavón, D., Castillo, R., Ruiz, J.R. and Ortega, F.B., 2014. A Physical Education trial improves adolescents' cognitive performance and academic achievement: the EDUFIT study. Scandinavian journal of medicine & science in sports, 24(1). Brisswalter, J., Collardeau, M. and René, A., 2002. Effects of acute physical exercise characteristics on cognitive performance. Sports medicine, 32(9), pp.555-566.

Η Επιστημονική ομάδα Νutrilab
Δρ. Mπάρδης Κων/νος – Επιστημονικός Υπεύθυνος Nutrilab – Διδάκτωρ Eπιστήμης Διαιτολογίας & Διατροφής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου - Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας των ΗΠΑ – Human Performance Lab
Καραγκούνη Ηλιάνα – Διαιτολόγος Queen Margaret University of Edinburgh, RN, MSc Κλινικής Διατροφής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Αθηνών, PhD(c)