Η Δρ. Μαρούλα Βασιλοπούλου γεννήθηκε το 1984 στην Αθήνα. Το 2011 ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στο ΠΜΣ Βιολογία της Άσκησης στο Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού με κατεύθυνση Εργοφυσιολογία, ενώ το 2016 ολοκλήρωσε τις διδακτορικές της σπουδές με άριστα στο ίδιο τμήμα. Η επαγγελµατική της σταδιοδρομία ξεκίνησε από το 2006 ως σήμερα ως Εργοφυσιολόγος-Κλινική εργοφυσιολόγος σε προγράμματα αναπνευστικής αποκατάστασης σε ασθενείς με χρόνιες παθήσεις. Έχει συμμετάσχει σε πολλές κλινικές μελέτες σε ασθενείς με χρόνιες παθήσεις, αλλά και σε αθλητές. Επίσης, έχει δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά στον τοµέα της εργοφυσιολογίας, της αναπνευστικής αποκατάστασης, της τηλε-αποκατάστασης και της χρόνιας φροντίδας καθώς και πλήθος ανακοινώσεων σε διεθνή συνέδρια, όπου και έχει βραβευτεί.

Το κάπνισμα αποτελεί ένα είδος απόλαυσης για τους περισσότερους καπνιστές, ειδικά, κατά την έναρξη αυτής της συνήθειας. Παρόλα αυτά, η συνήθεια αυτή οδηγεί, μακροχρόνια, στην εμφάνιση διαταραχών του αναπνευστικού συστήματος που μπορούν να γίνουν έως και απειλητικές για τη ζωή. Ειδικότερα, η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) αποτελεί μια βραδέως εξελισσόμενη απόφραξη των αεροφόρων οδών και χαρακτηριστικό νόσημα των χρόνιων καπνιστών. Τυπικά, η ΧΑΠ περιλαμβάνει δυο διαφορετικές παθοφυσιολογικές διεργασίες, αφενός τη χρόνια βρογχίτιδα και αφετέρου το εμφύσημα. Συνήθως όμως επικρατεί το ένα από τα δυο στοιχεία της. Συχνά συνυπάρχει και χρόνιο βρογχικό άσθμα. Οι εισπνεόμενες ερεθιστικές ουσίες του καπνού προκαλούν χρόνια φλεγμονή με αγγειοδιαστολή, συμφόρηση και οίδημα του βλεννογόνου των βρόγχων.^1,2 Με διαφορετικό μηχανισμό δημιουργίας, κάθε είδος διαταραχής της ομοιοστατικής λειτουργίας των βρογχικών και κυψελιδικών βλεννογόνων οδηγεί μακροχρόνια στη στένωση των αεροφόρων οδών και της παραγωγής άφθονων εκκρίσεων που παρεμποδίζουν την αναπνοή. Η διάγνωση της χρόνιας βρογχίτιδας και του εμφυσήματος καθίσταται ικανή μετά τη διεξαγωγή ειδικών κλινικών δοκιμασιών όπως, δοκιμασίες αναπνευστικής λειτουργίας, σπινθηρογράφημα αερισμού-αιμάτωσης, προσδιορισμός επιπέδων α1-αντιθρυψίνης ορού, αέρια αρτηριακού αίματος, παλμική οξυμετρία, μέτρηση του εκπνεόμενου διοξειδίου του άνθρακα (καπνογράφημα) και ακτινογραφία θώρακα.²

Η διακοπή του καπνίσματος δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να προλάβει την εμφάνιση ΧΑΠ, αλλά και να βελτιώσει την αναπνευστική του λειτουργία ακόμη και όταν η νόσος έχει ήδη διαγνωσθεί. Έχει παρατηρηθεί σημαντική βελτίωση όλων των κλινικών χαρακτηριστικών του ασθενούς με διακοπή του καπνίσματος.² Παρόλα αυτά, η διακοπή του καπνίσματος, ειδικά στους χρόνιους καπνιστές, χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη. Πολλές μέθοδοι διακοπής του καπνίσματος έχουν προταθεί τις τελευταίες δεκαετίες, με εκείνη της φαρμακευτικής αγωγής να κατέχει εξέχουσα θέση στις προτιμήσεις των περισσότερων επαγγελματιών υγείας. Η φαρμακευτική αγωγή διακοπής του καπνίσματος έγκειται σε θεραπεία αντικατάστασης της νικοτίνης και το σύνολο των σκευασμάτων δρα στοχευμένα στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) του ανθρώπου με αποτέλεσμα την εκδήλωση αρκετών ανεπιθύμητων ενεργειών κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Φάρμακα που δρούν ως αντικαταστάτες της νικοτίνης (π.χ. εισπνεόμενα ή αυτοκόλλητα νικοτίνης), εκλεκτικοί αναστολείς της νευρωνικής επαναπρόσληψης των κατεχολαμινών (βουπροπιόνη) και μερικοί αγωνιστές των α4β2 νευρωνικών νικοτινικών υποδοχέων της ακετυλχολίνης (βαρενικλίνη) συμπεριλαμβάνονται στην προτεινόμενη θεραπεία διακοπής του καπνίσματος. Οι πιο συχνά αναφερόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες των εν λόγω φαρμάκων είναι γαστρεντερικά προβλήματα, πονοκέφαλοι, ναυτία, ευερεθιστότητα, αϋπνία και ξηροστομία. Ενώ, άτομα με καρδιαγγειακά προβλήματα θα πρέπει να συμβουλευτούν τον ιατρό τους πριν την έναρξη αυτού του είδους της φαρμακευτικής αγωγής.³

Η βαρενικλίνη (champix) αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα φάρμακα διακοπής του καπνίσματος, καθώς πέραν των προαναφερόμενων ανεπιθύμητων ενεργειών, έχει συσχετισθεί και με την εμφάνιση κατάθλιψης και αυτοκτονικού ιδεασμού. Το συγκεκριμένο φάρμακο προτείνεται να αποφεύγεται σε άτομα με ψυχικές διαταραχές και αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.³ Παρόλα αυτά, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ) στηριζόμενος σε μετα-ανάλυση 14 κλινικών παρεμβατικών μελετών⁴ υποστηρίζει ότι, τα οφέλη της βαρενικλίνης ως φάρμακο διακοπής καπνίσματος υπερτερούν της ελαφρώς αυξημένης εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων. Παράλληλα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (European Medicines Agency) έχει επιβεβαιώσει ότι, η σχέση οφέλους-κινδύνου για το Champix παραμένει θετική. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη⁵, οι συμμετέχοντες που χρησιμοποίησαν βαρενικλίνη για διακοπή του καπνίσματος απήχαν από το κάπνισμα με συνεχόμενο ρυθμό για 15-24 εβδομάδες κατά 25,2% περισσότερο σε σύγκριση με αυτούς που δεν έλαβαν αγωγή. Ακόμη, φάνηκε πως οι χρήστες βαρενικλίνης κατάφεραν να απέχουν από το κάπνισμα για έως και 1 χρόνο κατά 17% περισσότερο από τη μη ύπαρξη αγωγής. Ανεπιθύμητες ενέργειες εμφανίστηκαν σε μεγαλύτερο βαθμό στους χρήστες βαρενικλίνης μόλις κατά 1,5%, σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.⁵ Άλλη μελέτη⁶ βρήκε ότι, 42,3% άτομα με ήπιας ή μέτριας μορφής ΧΑΠ κατάφεραν να σταματήσουν το κάπνισμα με χρήση βαρενικλίνης, ενώ 18,6% αυτών απήχαν από το κάπνισμα για διάστημα 1 έτους. Επισημαίνεται ότι, μελέτη⁷ που εκτίμησε το ποσοστό αποχής από το κάπνισμα και των αλλαγών στη συμπεριφορά σε καπνιστές με κατάθλιψη που πήραν βαρενικλίνη, έναντι αυτών που δεν πήραν, βρήκε αυξημένη αποτελεσματικότητα του φαρμάκου χωρίς ταυτόχρονη επιδείνωση της κατάθλιψης και των αγχωδών διαταραχών.

Παρόλα αυτά, η ενσυναίσθηση του ατόμου απέναντι στην αναγκαιότητα διακοπής του καπνίσματος, ειδικά σε περιπτώσεις χρόνιας βρογχίτιδας, εμφυσήματος ή άσθματος είναι ο βασικότερος θεραπευτικός παράγοντας. Μελέτη⁸ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, το υψηλό κίνητρο διακοπής του καπνίσματος αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα επιτυχούς αποχής από το κάπνισμα. Επομένως, η επιτυχής διακοπή του καπνίσματος έγκειται κατά κύριο λόγο στη λήψη ενεργού ρόλου απέναντι στο πρόβλημα και περιορίζει τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής. Στο σημείο αυτό ακολουθούν ορισμένες χρήσιμες συμβουλές για τη διακοπή του καπνίσματος:

• Εκτιμήστε την κατάσταση της υγείας σας και αναλογιστείτε την αναγκαιότητα διακοπής του καπνίσματος, ειδικά εάν πάσχετε από χρόνια βρογχίτιδα, εμφύσημα ή άσθμα.
• Καλό θα είναι να νιώθετε απόλυτα σίγουρος/η ως προς την απόφαση διακοπής του καπνίσματος, έτσι ώστε να έχετε πιο ισχυρή θέληση και η προσπάθεια να είναι πιο εύκολη για εσάς.
• Η ύπαρξη ισχυρής θέλησης σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά επιτυχίας, ακόμη και χωρίς τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής υποκατάστασης της νικοτίνης.
• Συμβουλευτείτε τον ιατρό σας σε περίπτωση που έχετε κάποιο καρδιαγγειακό ή ψυχιατρικό νόσημα, ως προς την απόφαση λήψης βαρενικλίνης (champix).
• Η καθημερινή προσκόλληση σε μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, θα βοηθήσει τον οργανισμό να προσλάβει όλες τις απαραίτητες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, έτσι ώστε να ενισχυθεί η προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος. Παράλληλα, προτιμήστε κιτρώδη φρούτα, όπως πορτοκάλια και γκρέιπφρουτ.
• Η κατανάλωση 2-3 μερίδων λιπαρών ψαριών (σολομού, σαρδέλλα, σκουμπρί, φαγκρί) ή η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής λιπαρών ω-3, φαίνεται πως, βοηθά στη διαδικασία διακοπής του καπνίσματος.⁹
• Η επαρκής ενυδάτωση με κατανάλωση νερού ανά τακτά χρονικά διαστήματα βοηθά στην ενίσχυση της ευεξίας και του κορεσμού με αποτέλεσμα να μην επικεντρώνεστε στην απώλεια του τσιγάρου.
• Η καθημερινή σωματική δραστηριότητα κρίνεται απαραίτητη για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού. Πιο συγκεκριμένα, 30-45 λεπτά καθημερινής κολύμβησης σε συνδυασμό με έναν απογευματινό ή βραδινό περίπατο 15 λεπτών αποτελούν ιδανική επιλογή για τη διατήρηση επαρκών επιπέδων σωματικής δραστηριότητας.
• Αποφύγετε την συχνή και αυξημένη κατανάλωση γλυκών, καθώς οι απότομες διακυμάνσεις της γλυκόζης στο αίμα μπορεί να ενισχύσουν την επιθυμία να καπνίσετε. Για τον ίδιο λόγο, προτιμήστε τρόφιμα ολικής αλέσεως με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη.

Δρ. Mπάρδης Κων/νος – Επιστημονικός Υπεύθυνος Nutrilab – Διδάκτωρ Eπιστήμης Διαιτολογίας & Διατροφής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας των ΗΠΑ – Human Performance Lab Μάστερ Εργοφυσιολογίας MSc
E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Τηλ: 210 300 3535
Fax: 210 72 92 666

Αναφορές

1. Andreoli TE, Benjamin I, Griggs RC, Carpenter CCJ. Andreoli and carpenter’s Cecil essentials of medicine: With STUDENT CONSULT online access (Cecil essentials of medicine). 7th ed. Philadelphia: Elsevier Health Sciences; 2010.
2. Lemone P, Burke K. Παθολογική-Χειρουργική νοσηλευτική. Κριτική Σκέψη κατά τη Φροντίδα του Ασθενούς. Τόμος ΙΙ. 3η εκδ. Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Λαγός Δημήτριος; 2006.
3. Smalls TD, Broughton AD, Hylick EV, Woodard TJ. Providing medication therapy management for smoking cessation patients. Journal of pharmacy practice. 2015;28(1):21-25.
4. Singh S, Loke YK, Spangler JG, Furberg CD. Risk of serious adverse cardiovascular events associated with varenicline: a systematic review and meta-analysis. Canadian Medical Association Journal. 2011;183(12):1359-1366.
5. Ebbert JO, Hughes JR, West RJ, Rennard SI, Russ C, McRae TD et al. Effect of varenicline on smoking cessation through smoking reduction: a randomized clinical trial. Jama. 2015; 313(7):687-694.
6. Tashkin DP, Rennard S, Hays JT, Ma W, Lawrence D, Lee TC. Effects of varenicline on smoking cessation in patients with mild to moderate COPD: a randomized controlled trial. Chest Journal. 2011;139(3):591-599.
7. Anthenelli RM, Morris C, Ramey TS, Dubrava SJ, Tsilkos K, Russ C, Yunis C. Effects of Varenicline on Smoking Cessation in Adults With Stably Treated Current or Past Major Depression A Randomized Trial. Annals of internal medicine. 2013;159(6):390-400.
8. Gratziou C, Florou A, Ischaki E, Eleftheriou K, Sachlas A, Bersimis S, Zakynthinos S. Smoking cessation effectiveness in smokers with COPD and asthma under real life conditions. Respiratory medicine. 2014;108(4), 577-583.
9. Rabinovitz S. Effects of omega-3 fatty acids on tobacco craving in cigarette smokers: A double-blind, randomized, placebo-controlled pilot study. Journal of Psychopharmacology. 2014; 28(8), 804-809.

Η βιταμίνη D έχει συσχετισθεί στενά, μέσω παθοφυσιολογικών μηχανισμών με τη σκελετική ανάπτυξη και την ενίσχυση της ανθεκτικότητας των οστών. Δομικά, αποτελεί μια λιποδιαλυτή βιταμίνη, η οποία συντίθεται στον οργανισμό, κυρίως, μέσω της απορρόφησης της ηλιακής υπεριώδους ακτινοβολίας από το δέρμα, αλλά και από ορισμένες τροφές πλούσιες σε βιταμίνη D.¹ Οι δύο μορφές της βιταμίνης D είναι η εργοκαλσιφερόλη (βιταμίνη D₂), η πιο συνηθισμένη μορφή της βιταμίνης στα τρόφιμα και συμπληρώματα διατροφής, και η χοληκαλσιφερόλη (βιταμίνη D₃), η οποία συντίθεται στους σμηγματογόνους αδένες του δέρματος από την 7-δεϋδρο-χοληστερόλη, μέσω της έκθεσης του ατόμου στην υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία.^1,2 Ο μηχανισμός σύνθεσης της βιταμίνης D με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας, καθώς και ο μεταβολισμός των πρόδρομων μορφών της βιταμίνης, που προέρχονται από την τροφή ή την ηλιακή ακτινοβολία, απεικονίζονται στο ακόλουθο διάγραμμα (Διάγραμμα 1)³. Επισημαίνεται ότι, η σημαντικότερη ποσότητα βιταμίνης D στον οργανισμό προέρχεται από τη βιοσύνθεσή της, μέσω της ηλιακής ακτινοβολίας, και όχι τόσο από τη διαιτητική της πρόσληψη μέσω των τροφίμων. Ειδικότερα, 10 λεπτά έκθεσης στον καλοκαιρινό ήλιο σε πρόσωπο και χέρια ισοδυναμούν με παραγωγή 400 IU χοληκαλσιφερόλης.¹

Διάγραμμα 1: Μεταβολισμός της προβιταμίνης D3 στον κύριο μεταβολίτη της βιταμίνης D (25-ΟΗ- D3 ή καλσιδιόλη) και μετέπειτα στη δραστική μορφή της βιταμίνης [1,25-(ΟΗ)2- D3 ή καλσιτριόλη].

Σύμφωνα με το Institute of Medicine⁴, οι ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού σε βιταμίνη D αυξάνονται με την πάροδο της ηλικίας φθάνοντας στις μέγιστες τιμές μετά την ηλικία των 70 ετών, καθώς οι ανάγκες στους ηλικιωμένους αυξάνονται έως και 66%, σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 1), συνοψίζονται οι ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού σε βιταμίνη D, σύμφωνα με την ηλικία του ατόμου, τόσο στο γενικό πληθυσμό, όσο και στον πληθυσμό που βρίσκεται σε κίνδυνο έλλειψης βιταμίνης.⁵ Κρίνεται απαραίτητο να επισημανθεί ότι, οι συνιστώμενες ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού σε βιταμίνη D παρουσιάζουν σημαντική διακύμανση μεταξύ των διεθνών ινστιτούτων διατροφής, καθώς η Αμερικάνικη Ενδοκρινολογική Εταιρεία (Endocrine Practice Guidelines Committee) συνιστά πολύ υψηλότερες τιμές ημερήσιας πρόσληψης βιταμίνης D σε άτομα με κίνδυνο έλλειψης, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες τιμές του Αμερικάνικου Ινστιτούτου Ιατρικής (Institute of Medicine) για ολόκληρο τον πληθυσμό.⁵ Παρόλα αυτά, καθίσταται κοινά αποδεκτό το γεγονός ότι, η μειωμένη ημερήσια πρόσληψη βιταμίνης D σχετίζεται με μειωμένα επίπεδα βιταμίνης στον ορό του ανθρωπίνου πλάσματος, το οποίο οδηγεί μακροχρόνια σε οστεομαλακία, οστεοπόρωση και κατάγματα (ειδικά στους ηλικιωμένους με οστεοπόρωση).¹ Επίσης, η έλλειψη βιταμίνης D σχετίζεται με νευρολογικές διαταραχές (κατάθλιψη, έκπτωση νοητικής λειτουργίας, αυτοκτονικός ιδεασμός) και μυϊκή αδυναμία.³ Οι αθλητές θεωρούνται ως μια από τις υψηλές ομάδες κινδύνου για ανάπτυξη έλλειψης βιταμίνης D, λόγω της έντονης ενζυμικής λειτουργίας στον μυϊκό ιστό τους.³

Πίνακας 1: Ημερήσιες ανάγκες του οργανισμού σε βιταμίνη D.

Αναφορικά με την ομάδα των αθλητών, η βιταμίνη D αποτελεί μια εξαιρετικά σημαντική βιταμίνη, καθώς αρκετές μελέτες^6-11 έχουν συσχετίσει τα υψηλά επίπεδα βιταμίνης στον ορό των αθλητών με συνακόλουθη αύξηση της αθλητικής απόδοσής τους. Ο βασικότερος μηχανισμός δράσης της βιταμίνης D ως εργογόνο συμπλήρωμα στηρίζεται στην ύπαρξη υποδόχεων βιταμίνης στον καρδιακό μυ, καθώς και στις λείες μυϊκές ίνες των αγγείων, με αποτέλεσμα την αύξηση της μέγιστης πρόσληψης οξυγόνου (VO₂max) και την επίτευξη της βέλτιστης δυνατής οξυγόνωσης του οργανισμού.¹² Σύμφωνα με μελέτη⁹ σε ποδοσφαιριστές, η ομάδα παρέμβασης που κατανάλωνε ημερησίως 5000 IU βιταμίνης D για 8 εβδομάδες είχε σημαντικότερη βελτίωση του χρόνου ολοκλήρωσης των δεκάμετρων σπριντ (10-m sprint), σε σύγκριση με τα άτομα που δεν έλαβαν βιταμίνη. Παράλληλα, άλλη μελέτη¹³ βρήκε ότι, οι συμμετέχοντες που λάμβαναν 4000 IU βιταμίνης D για 35 ημέρες παρουσίασαν ταχύτερη αποκατάσταση των καταπονηθέντων μυϊκών ομάδων αμέσως μετά την άσκηση, κατά 26%, σε σύγκριση με τους συμμετέχοντες που δεν έλαβαν βιταμίνη. Παρόλα αυτά, η επίδραση της βιταμίνης D στη βράχυνση του χρόνου αποκατάστασης της φυσικής κατάστασης των αθλητών επιδέχεται περαιτέρω επιστημονικής διερεύνησης.³

Η βέλτιστη δόση βιταμίνης D για την επίτευξη της μέγιστης αθλητικής απόδοσης παραμένει ακόμη ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη και χρήζει μεγαλύτερης επιστημονικής μελέτης. Παρόλα αυτά, η τήρηση επιπέδων βιταμίνης D ορού πάνω από 100 nmol/L ενδέχεται να επιφέρει σημαντικά οφέλη στους αθλητές ως προς τη βελτίωση της αθλητικής τους απόδοσης και της αποκατάστασής τους. Στο σύνολο των μελετών που ανίχνευσε βελτίωση της αθλητικής απόδοσης με ταυτόχρονη πρόσληψη βιταμίνης D, η ημερήσια ποσότητα προσλαμβανόμενης βιταμίνης κυμάνθηκε από 600 έως 2000IU, επίπεδα πολύ υψηλότερα των συνιστώμενων.³ Στο ακόλουθο διάγραμμα (Διάγραμμα 2), παρουσιάζονται τα τρόφιμα που είναι καλές πηγές βιταμίνης D. Καθίσταται εμφανές ότι, μια διατροφή πλούσια σε αυτά τα τρόφιμα μπορεί να βοηθήσει στην εκπλήρωση των αντίστοιχων συστάσεων, όμως ενδέχεται να κρίνεται ανεπαρκής σε ομάδες, που χρήζουν περαιτέρω αύξησης της πρόσληψης, μέσω συμπληρωμάτων βιταμίνης D (π.χ. αθλητές, μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, παιδιά σε χώρες με μικρό ποσοστό ηλιοφάνειας). Παράλληλα, η επαρκής ημερήσια πρόσληψη βιταμίνης Κ κρίνεται εξαιρετικά σημαντική, καθώς υψηλές δόσεις βιταμίνης D με ταυτόχρονη ανεπάρκεια βιταμίνης Κ οδηγούν σε υψηλή τοξικότητα της βιταμίνης D στον οργανισμό. Οι συνιστώμενες ημερήσιες δόσεις βιταμίνης Κ κυμαίνονται από 50-1000mcg.¹⁴ Οι μορφές της βιταμίνης Κ που υπάρχουν στη φύση είναι οι φυλλοκινόνες (Κ₁), που υπάρχουν σε φυτικά τρόφιμα όπως, πράσινα φυλλώδη λαχανικά (μπρόκολο, σπανάκι, λάχανο, μαρούλι, λαχανάκια Βρυξελλών), σχεδόν όλα τα φρούτα, όσπρια (φασόλια), και οι μενακινόνες (Κ₂), που υπάρχουν σε ζωϊκά προϊόντα, όπως ψάρια, κρέας, αυγά, βούτυρο, γάλα και τυρί.¹ Παλαιότερη μελέτη¹⁵ βρήκε ότι, η ημερήσια πρόσληψη 10mg βιταμίνης Κ₁ (μέσω συμπληρωμάτων διατροφής) μπορεί να αποδειχθεί αρκετά ωφέλιμη σε αθλήτριες-δρομείς μαραθωνίου ως προς την πρόληψη της απώλειας οστικής μάζας.

Διάγραμμα 2: Τα επίπεδα βιταμίνης D στα τρόφιμα, εμπλουτισμένα και μη.

Εν κατακλείδι, η ημερήσια πρόσληψη μεγάλων δόσεων βιταμίνης D₃ (πάνω από τα ημερήσια συνιστώμενα επίπεδα για το γενικό πληθυσμό) ενδέχεται να αποφέρει σημαντικά οφέλη στους αθλητές ως προς την ενίσχυση της αθλητικής τους απόδοσης και της βράχυνσης του χρόνου αποκατάστασης μετά την προπόνηση. Παρόλα αυτά, οι εξαιρετικά μεγάλες δόσεις βιταμίνης D (>10.000 IU) ενδέχεται να είναι τοξικές για τον οργανισμό (π.χ. δημιουργία νεφρικών λίθων, προώθηση αθηροσκλήρωσης), ειδικά σε ταυτόχρονη έλλειψη βιταμίνης Κ. Βασιζόμενοι στα υπάρχοντα ερευνητικά δεδομένα, η ημερήσια πρόσληψη 4000-5000 IU βιταμίνης D₃ σε συνδυασμό με 50-1000 mcg βιταμίνης Κ, φαίνεται πως, μπορεί να βελτιώσει την αθλητική απόδοση των αθλητών με ασφάλεια, αποφεύγοντας τον κίνδυνο τοξικότητας, λόγω υπερβιταμίνωσης.

Δρ. Mπάρδης Κων/νος – Επιστημονικός Υπεύθυνος Nutrilab – Διδάκτωρ Eπιστήμης Διαιτολογίας & Διατροφής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας των ΗΠΑ – Human Performance Lab Μάστερ Εργοφυσιολογίας MSc
E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Τηλ: 210 300 3535
Fax: 210 72 92 666

Αναφορές

1. Gropper SS, Smith JL, Groff JL. Διατροφή και Μεταβολισμός. Τόμος 2. Επιστημονική Επιμέλεια Λάμπρος Συντώσης. Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης. 2008:392-402.
2. Jones G. Metabolism and biomarkers of vitamin D. Scand J Clin Lab Invest. 2012; 72(Suppl 243):7-13.
3. Dahlquist DT, Dieter BP, Koehle MS. Plausible ergogenic effects of vitamin D on athletic performance and recovery. Journal of the International Society of Sports Nutrition. 2015; 12(1):1-12.
4. Institute of Medicine. Dietary Reference Intakes: Water, Potassium, Sodium, Chloride and Sulfate. Washington, DC: National Academies Press. 2004.
5. Holick MF, Binkley NC, Bischoff-Ferrari HA, Gordon CM, Hanley DA, Heaney RP, Murad H, Weaver CM. Evaluation, treatment, and prevention of vitamin D deficiency: an Endocrine Society Clinical Practice Guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2011; 96:1911-1930.
6. Gregory SM, Parker BA, Capizzi JA, Grimaldi AS, Clarkson PM, Moeckel-Cole S, et al. Changes in vitamin D are not associated with changes in cardiorespiratory fitness. Clin Med Res. 2013; 2:68.
7. Ardestani A, Parker B, Mathur S, Clarkson P, Pescatello LS, Hoffman HJ, et al. Relation of vitamin D level to maximal oxygen uptake in adults. Am J Cardiol. 2011; 107:1246-9.
8. Ceglia L, Niramitmahapanya S, da Silva MM, Rivas DA, Harris SS, Bischoff-Ferrari H, et al. A randomized study on the effect of vitamin D3 supplementation on skeletal muscle morphology and vitamin D receptor concentration in older women. J Clin Endocrinol Metab. 2013; 98:E1927-35.
9. Close GL, Russell J, Cobley JN, Owens DJ, Wilson G, Fraser WD, et al. Assessment of vitamin D concentration in non-supplemented professional athletes and healthy adults during the winter months in the UK: implications for skeletal muscle function. J Sports Sci. 2013;31:344–53.
10. Fitzgerald J, Peterson B, Warpeha J, Wilson P, Rhodes G, Ingraham S. Vitamin D status and VO2peak during a skate treadmill graded exercise test in competitive ice hockey players. J Strength Cond Res. 2014; 28:3200-5.
11. Forney L, Earnest CC, Henagan T, Johnson L, Castleberry T, Stewart L. Vitamin D Status, Body Composition, and Fitness Measures in College-Aged Students. J Strength Cond Res. 2014; 28:814-24.
12. Reddy Vanga S, Good M, Howard PA, Vacek JL. Role of vitamin D in cardiovascular health. Am J Cardiol. 2010;106:798-805.
13. Barker T, Schneider ED, Dixon BM, Henriksen VT, Weaver LK. Supplemental vitamin D enhances the recovery in peak isometric force shortly after intense exercise. Nutr Metab (Lond). 2013; 10:69.
14. Binkley NC, Krueger DC, Kawahara TN, Engelke JA, Chappell RJ, Suttie JW. A high phylloquinone intake is required to achieve maximal osteocalcin γ-carboxylation. Am J Clin Nutr. 2002; 76:1055-60.
15. Craciun AM, Wolf J, Knapen MH, Brouns F, Vermeer C. Improved bone metabolism in female elite athletes after vitamin K supplementation. Int J Sports Med. 1998; 19:479-84.

Οι στρεσσογόνοι ρυθμοί της καθημερινότητας αποτελούν τον κυριότερο αιτιολογικό παράγοντα απομόνωσης της φυσικής δραστηριότητας και της σωστής διατροφής από το ημερήσιο πρόγραμμα του σύγχρονου ανθρώπου. Σε ατομικό επίπεδο, ο συνδυασμός υπερβολικής πρόσληψης ενέργειας από την υπέρμετρη κατανάλωση τροφών και τα μειωμένα επίπεδα σωματικής δραστηριότητας, θεωρείται πως, αποτελούν τον κυριότερο αιτιολογικό μηχανισμό εμφάνισης της παχυσαρκίας. Με τον όρο παχυσαρκία, παραδοσιακά, θεωρείται η συσσώρευση πλεονάζουσας ενέργειας στον οργανισμό, με τη μορφή λίπους ή λιπώδους ιστού. Ενήλικες με δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) μεγαλύτερο ή ίσο του 30kg/m² και παιδιά που βρίσκονται πάνω από την 95^η εκατοστιαία θέση ανάπτυξης κρίνονται ως παχύσαρκα άτομα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας², κατά το έτος 2014 περισσότερα από 1,9 δισεκατομμύρια και πάνω από 600 εκατομμύρια ενήλικα άτομα ήταν υπέρβαρα και παχύσαρκα, αντιστοίχως, σε παγκόσμια κλίμακα. Ενώ, κατά την ίδια χρονική περίοδο, 41 εκατομμύρια παιδιά ηλικίας κάτω των 5 ετών ήταν υπέρβαρα, παγκοσμίως.

Αρκετές μελέτες^1,3-5, έχουν αναδείξει την ισχυρή σχέση μεταξύ της ύπαρξης παχυσαρκίας και της εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και ορισμένες μορφές καρκίνου. Επομένως, κρίνεται αναγκαία η θέσπιση μέτρων για την πρόληψη της παχυσαρκίας, τόσο σε παιδιά, όσο και σε ενήλικες. Η τροποποίηση των συμπεριφορικών παραγόντων που αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα υιοθέτησης ενός υγιεινού τρόπου ζωής αποτελεί τη βασικότερη μέθοδο πρόληψης ή αντιμετώπισης της παχυσαρκίας. Πιο συγκεκριμένα, ο επαναπροσδιορισμός της συμπεριφοράς του ατόμου ως προς την τήρηση ενός σωστού διαιτολογίου και αύξησης της σωματικής δραστηριότητας αποτελεί τον κύριο στόχο της συμπεριφορικής αυτής προσέγγισης του ατόμου.⁶

Στην προσπάθεια κινητοποίησης του εκάστοτε ατόμου προς ανάληψη ενεργού ρόλου απέναντι στην επίτευξη ενός υγιεινού τρόπου ζωής, ανεξαρτήτως των αγχωδών συναισθημάτων που βιώνει, η επιστημονική ομάδα του Nutrilab δημιούργησε μια πρωτοποριακή ηλεκτρονική εφαρμογή, μέσω της οποίας καινοτομεί δίνοντας τη δυνατότητα στο κάθε άτομο να διατηρεί τον έλεγχο της φυσικής του κατάστασης και της διατροφής του με εξατομικευμένο τρόπο. Για να γίνει κατανοητός ο τρόπος λειτουργίας, καθώς και τα εξαιρετικά οφέλη αυτής της εφαρμογής παρατίθονται τα ακόλουθα βήματα:

1. Αρχικά, κατεβάζετε στο κινητό σας ή σε οποιαδήποτε ηλεκτρονική συσκευή με πρόσβαση στο ίντερνετ την εφαρμογή του Nutrilab. Μόλις ολοκληρωθεί η λήψη έχετε τη δυνατότητα να προχωρήσετε σε οποιαδήποτε από τις ακόλουθες ενέργειες:
   • Ακριβής υπολογισμός του ιδανικού σωματικού βάρους σας.
   • Ακριβής υπολογισμός του ιδανικού σωματικού βάρους του παιδιού σας.
   • Ακριβής υπολογισμός των ημερήσιων ενεργειακών αναγκών σας σε θερμίδες.
   • Αξιολογείστε το επίπεδο γνώσεών σας σχετικά με τη διατροφή.
   
   
   

   Με αυτό τον τρόπο έχετε τη δυνατότητα να αξιολογήσετε το σωματικό σας βάρος και τη διατροφική σας κατάσταση. Παράλληλα, έχετε τη δυνατότητα να κλείσετε ηλεκτρονικά το ραντεβού σας με το πλήρως εξοπλισμένο εργομετρικό κέντρο του Nutrilab (στο πεδίο online calendar), έτσι ώστε να γίνει ακόμη πιο εξατομικευμένη και συστηματική προσέγγιση των διαιτητικών σας απαιτήσεων και να επιτευχθεί η μέγιστη δυνατή ενίσχυση τόσο της υγείας σας όσο και της αθλητικής σας απόδοσης.

   
   
2. Με την επίσκεψή σας στο εργομετρικό μας κέντρο έχετε τη δυνατότητα να εγγραφτείτε ως χρήστης στην εφαρμογή του Nutrilab. Η εγγραφή σας παραχωρεί τη μοναδική δυνατότητα να λαμβάνετε καθημερινά στο κινητό σας ειδοποιήσεις/ υπενθυμίσεις σχετικά με:



• το ημερήσιο εξατομικευμένο διαιτολόγιό σας,
• την ακριβή ώρα που συστήνεται η κατανάλωση των γευμάτων σας,
• τα επίπεδα υδάτωσης που συστήνεται να τηρείτε,
• το είδος και ο χρόνος της φυσικής δραστηριότητας που συστήνεται να ακολουθείτε,
• Ειδοποιήσεις των νέων μας άρθρων καθώς και ενημέρωση για την επόμενη εργομετρική αξιολόγησή σας στο κέντρο μας.




Ακόμη, θα έχετε τη δυνατότητα να παρακολουθείτε online τη λεπτομερή αναφορά των επαναξιολογήσεών σας, έτσι ώστε να έχετε πλήρη εικόνα της φυσικής σας κατάστασης καθώς και της σύστασης του σώματός σας.

Αναφορές

1. Ng M, Fleming T, Robinson M, Thomson B, Graetz N, Margono, C. et al. Global, regional, and national prevalence of overweight and obesity in children and adults during 1980–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013. The Lancet. 2014; 384(9945):766-781.
2. World Health Organization. Obesity and overweight [online]. WHO. 2016. Διαθέσιμο στο: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/
3. Musaiger AO, Al-Khalifa F, Al-Mannai M. Obesity, unhealthy dietary habits and sedentary behaviors among university students in Sudan: Growing risks for chronic diseases in a poor country. Environmental Health and Preventive Medicine. 2016; 21(4):224-230.
4. Nakamura K, Fuster JJ, Walsh K. Adipokines: a link between obesity and cardiovascular disease. Journal of cardiology. 2014; 63(4):250-259.
5. Esser N, Legrand-Poels S, Piette J, Scheen AJ, Paquot N. Inflammation as a link between obesity, metabolic syndrome and type 2 diabetes. Diabetes research and clinical practice. 2014;105(2):141-150.
6. Τhomas B, Bishop J. Manual of Dietetic Practice 4th Edition. Oxford: Blackwell Publishing; 2007.
7. McEwen BS, Stellar E. Stress and the individual: mechanisms leading to disease. Archives of internal medicine. 1993; 153(18):2093-2101.
8. National Health Service. Causes of obesity [online]. NHS. 2016. Διαθέσιμο στο: http://www.nhs.uk
9. Sinha R, Jastreboff AM. Stress as a common risk factor for obesity and addiction. Biological Psychiatry. 2013; 73(9):827–835.

Η δωρεά αίματος αποτελεί μια από τις σημαντικότερες κινήσεις προσφοράς προς το συνάνθρωπο, καθώς οι αιμοδότες στηρίζουν και ενισχύουν τις τράπεζες αίματος, που υπάρχουν, σε διάφορες υπηρεσίες παροχής υγειονομικής περίθαλψης. Πιο συγκεκριμένα, υπολογίζεται ότι, περίπου, το 75% του πληθυσμού μπορεί κάποια στιγμή, κατά τη διάρκεια της ζωής του, να χρειαστεί μετάγγιση αίματος, αλλά μόνο ένα μικρό ποσοστό, περίπου 1,5%, είναι ενεργοί αιμοδότες. Σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (Ε.ΚΕ.Α.), μία μόνο αιμοδοσία καθίσταται ικανή να σώσει τρείς ανθρώπινες ζωές. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιοι περιορισμοί, καθώς δεν μπορούν όλα τα άτομα του πληθυσμού να είναι αιμοδότες. Οι περιορισμοί αυτοί στοχεύουν στην προστασία της υγείας, τόσο του αποδέκτη της μονάδας αίματος, όσο και του αιμοδότη. Ειδικότερα, αιμοδότες μπορούν να γίνουν υγιή άτομα ηλικίας 18-65 ετών, τα οποία έχουν σωματικό βάρος άνω των 50 κιλών και χαρακτηρίζονται από ασφαλή τρόπο ζωής (αποχή από συμπεριφορές υψηλού κινδύνου όπως, λήψη ουσιών, πολλαπλοί ερωτικοί σύντροφοι, τατουάζ ή piercings που έγιναν τους τελευταίους 6 μήνες). Ως υγιή καλούνται άτομα, τα οποία δεν λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή, δεν νοσούν και είναι ελεύθερα ιατρικού ιστορικού ηπατίτιδας, καρκίνου, καρδιοπάθειας, επιληψίας και οποιασδήποτε αιμορραγικής διαταραχής. Αναφορικά με την ομάδα των αθλητών, συστήνεται η αποφυγή αιμοδοσίας από άτομα, τα οποία ασχολούνται με τον πρωταθλητισμό και προετοιμάζονται για κάποιο μεγάλο αθλητικό γεγονός.

Η σύσταση για αποχή των αθλητών από την αιμοδοσία κατά τη διάρκεια μεγάλων αθλητικών γεγονότων στηρίζεται, κατά κύριο λόγο, στην πιθανότητα μειωμένης αθλητικής απόδοσης, λόγω της μειωμένης παροχής οξυγόνου στους ιστούς. Πράγματι, αρκετές μελέτες^1-7 υποστηρίζουν ότι, η αιμοδοσία των αθλητών μπορεί να επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό τη μέγιστη δυνατή απόδοσή τους, όπως αυτή υπολογίζεται από τη μέτρηση της μέγιστης κατανάλωσης οξυγόνου και της χρονομέτρησης των αθλητικών επιδόσεων. Πιο συγκεκριμένα, πρόσφατη μελέτη¹ που διεξήχθει σε 20 υγιής ενήλικες άνδρες βρήκε ότι, η μέγιστη δυνατή κατανάλωση οξυγόνου (VO₂max) μειώθηκε στατιστικώς σημαντικά, κατά 6,5%, 3 ημέρες μετά την αιμοδοσία των ανδρών και παρέμεινε σε χαμηλότερα επίπεδα από την αρχική τιμή αναφοράς (πριν την αιμοδοσία) του εκάστοτε ατόμου έως και την έβδομη ημέρα μετά την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας. Οι ερευνητές παρατήρησαν πλήρη αποκατάσταση της VO₂max μετά τη 14^η ημέρα από την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας (Διάγραμμα 1). Παράλληλα, παρατηρήθηκε στατιστικά σημαντική μείωση της αθλητικής επίδοσης, κατά 5,2%, 3 ημέρες μετά την αιμοδοσία των συμμετεχόντων, ενώ πλήρη επαναφορά του χρόνου της αθλητικής επίδοσης στα αρχικά επίπεδα σημειώθηκε μετά τη 14^η ημέρα από την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας (Διάγραμμα 2). Βασικό συμπέρασμα της μελέτης αποτέλεσε το γεγονός ότι, η αθλητική επίδοση των συμμετεχόντων επανήλθε μετά τη 14^η ημέρα από την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας, χωρίς όμως ταυτόχρονη πλήρη επαναφορά στα φυσιολογικά επίπεδα της συγκέντρωσης της αιμοσφαιρίνης.¹ Σε παρόμοια αποτελέσματα κατέληξε άλλη μελέτη², η οποία παρατήρησε στατιστικά σημαντική μείωση της VO₂max κατά 10% μετά την 2^η ημέρα και κατά 7% μετά την 7^η ημέρα από το τέλος της αιμοδοσίας των συμμετεχόντων. Μελέτη⁷ που διεξήχθει σε ποδηλάτες υψηλής επίδοσης βρήκε στατιστικά σημαντική μείωση της μέγιστης αθλητικής απόδοσης των αθλητών έως και 7 ημέρες μετά την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας τους. Άλλη μελέτη⁸ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, η πλήρη επαναφορά της μέγιστης αθλητικής απόδοσης των αιμοδοτών επιτυγχάνεται μετά την ολοκλήρωση της 3^ης εβδομάδας από το τέλος της αιμοδοσίας. Τα μειωμένα επίπεδα αιμοσφαιρίνης μετά την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας, φαίνεται πως, αποτελούν τον κυριότερο παράγοντα μείωσης της VO₂max των αθλητών και κατ’επέκτασην της αθλητικής τους απόδοσης.^3,5 Ειδικότερα, η αιμοδοσία 450ml αίματος (μιας μονάδας) σχετίζεται με μείωση της VO₂max και της αντοχής των ατόμων κατά τη φυσική δραστηριότητα.^5,6

Δεδομένου ότι, ο σίδηρος αποτελεί βασικό δομικό λίθο της αιμοσφαιρίνης, τα επίπεδά του θα πρέπει να ελέγχονται στους αιμοδότες. Επομένως, τα χαμηλά επίπεδα αιμοσφαιρίνης μετά την αιμοδοσία θα μπορούσαν, ίσως, να αποκατασταθούν με επαρκή επίπεδα σιδήρου στον οργανισμό του εκάστοτε ατόμου. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη⁹, η λήψη μικρών δόσεων σιδήρου μετά την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας, φαίνεται πως, μπορεί να μειώσει κατά 80% το χρόνο επαναφοράς των επιπέδων αιμοσφαιρίνης στον ορό των αιμοδοτών, σε σύγκριση με τη μη λήψη συμπληρωμάτων σιδήρου. Η ανάγκη λήψης σιδήρου μετά την αιμοδοσία είναι πιο σημαντική στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, λόγω των επιπρόσθετων απωλειών αίματος κατά τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου.¹⁰

Επομένως, όλοι οι αθλητές που πληρούν τα κριτήρια επιλογής αιμοδοτών μπορούν να προσφέρουν αίμα, αλλά θα πρέπει να γνωρίζουν ότι, η μέγιστη αθλητική τους απόδοση θα επανέλθει στα αρχικά επίπεδα 3 εβδομάδες μετά το τέλος της αιμοδοσίας. Συνεπώς, αθλητές που προετοιμάζονται για κάποιο σημαντικό αθλητικό γεγονός, καλό θα ήταν να αποφύγουν την αιμοδοσία για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Η περίοδος αποκατάστασης του αθλητή μετά την ολοκλήρωση ενός αγώνα ή μιας αθλητικής διοργάνωσης αποτελεί την πιο κατάλληλη χρονική στιγμή για αιμοδοσία. Σε αυτό το σημείο, παρατίθονται ορισμένες χρήσιμες συμβουλές για τους αιμοδότες μετά την ολοκλήρωση της αιμοδοσίας:

• Επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού πριν και μετά την αιμοδοσία (τουλάχιστον 8-10 ποτήρια νερό), καθώς τα υγρά θα βοηθήσουν να αντικατασταθεί ο όγκος αίματος που χάθηκε.
• Η κατανάλωση ενός πλούσιου γεύματος μετά την αιμοδοσία θα συντελέσει στην ταχύτερη αποκατάσταση του οργανισμού, ειδικά στους αθλητές. Ακόμη συστήνεται ένα ελαφρύ γεύμα 3-4 ώρες πριν την αιμοδοσία.
• Αποφυγή της κατανάλωσης αλκοόλ την ημέρα της αιμοδοσίας, καθώς προωθεί την αφυδάτωση του οργανισμού.
• Η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε αιμικό σίδηρο, όπως μοσχάρι, γαλοπούλα, κοτόπουλο, σαρδέλες, χταπόδι και όστρακα, βοηθά στη διαιτητική πρόσληψη σιδήρου, απαραίτητου για την αποκατάσταση της αιμοσφαιρίνης.
• Εάν μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας ο επίδεσμος στο χέρι σου ματώσει, σήκωσε το χέρι ψηλά και πίεσε με δύναμη μέχρι να σταματήσει το αίμα.
• Απέφυγε βαριές χειρωνακτικές εργασίες με το χέρι που έδωσες αίμα την ημέρα της αιμοδοσίας. Στην περίπτωση των αθλητών-αιμοδοτών συστήνεται αποφυγή έντονης σωματικής άσκησης για τουλάχιστον 4-5 ημέρες μετά την αιμοδοσία.
• Σε περίπτωση αδυναμίας ή ζάλης, συστήνεται ύπτια κατάκλιση του σώματος με ανύψωση των ποδιών ψηλά.
• Σε περίπτωση συχνής αιμοδοσίας κρίνεται απαραίτητος ο έλεγχος των επιπέδων φερριτίνης ορού. Οι αθλητές-αιμοδότες θα πρέπει να ελέγχουν τα επίπεδα της φερριτίνης, καθώς χαμηλές αποθήκες σιδήρου σχετίζονται με καθυστερημένη αποκατάσταση της αθλητικής απόδοσης.

Δρ. Mπάρδης Κων/νος – Επιστημονικός Υπεύθυνος Nutrilab – Διδάκτωρ Eπιστήμης Διαιτολογίας & Διατροφής Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας των ΗΠΑ – Human Performance Lab Μάστερ Εργοφυσιολογίας MSc
E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Τηλ: 210 300 3535
Fax: 210 72 92 666

Αναφορές

1. Ziegler AK, Grand J, Stangerup I, Nielsen HJ, Dela F, Magnussen K, Helge JW. Time course for the recovery of physical performance, blood hemoglobin, and ferritin content after blood donation. Transfusion. 2015; 55(4):898-905.
2. Hill DW, Vingren JL, Burdette SD. Effect of plasma donation and blood donation on aerobic and anaerobic responses in exhaustive, severe-intensity exercise. Applied Physiology, Nutrition, and Metabolism. 2013; 38 (5), 551-557.
3. Dellweg D, Siemon K, Mahler F, Appelhans P, Klauke M, Köhler D. Cardiopulmonary exercise testing before and after blood donation. Pneumologie (Stuttgart, Germany). 2008; 62(6):372-377.
4. Eichner ER. Sports medicine pearls and pitfalls: Athletic performance after blood donation. Current sports medicine reports. 2007; 6(5):276-277.
5. Birnbaum L, Dahl T, Boone T. Effect of blood donation on maximal oxygen consumption. Journal of sports medicine and physical fitness. 2006; 46(4):535.
6. Burnley M, Roberts CL, Thatcher R, Doust JH, Jones AM. Influence of blood donation on O2 uptake on‐kinetics, peak O2 uptake and time to exhaustion during severe‐intensity cycle exercise in humans. Experimental physiology. 2006; 91(3): 499-509.
7. Panebianco RA, Stachenfeld N, Coplan NL, Gleim GW. Effects of blood donation on exercise performance in competitive cyclists. American heart journal. 1995; 130(4):838-840.
8. Judd TB, Cornish SM, Barss TS, Oroz I, Chilibeck PD. Time course for recovery of peak aerobic power after blood donation. The Journal of Strength & Conditioning Research. 2011; 25(11):3035-3038.
9. Kiss JE, Brambilla D, Glynn SA, Mast AE, Spencer BR, Stone M, Kleinman SH, Cable RG. Oral iron supplementation after blood donation: a randomized clinical trial. JAMA. 2015; 313(6):575-583.
10. Rigas AS, Sørensen CJ, Pedersen OB, Petersen MS, Thørner LW, Kotzé S, Sørensen E, Magnussen K, Rostgaard K, Erikstrup C, Ullum H. Predictors of iron levels in 14,737 Danish blood donors: results from the Danish Blood Donor Study. Transfusion. 2014; 54(3pt2):789-796.

H παχυσαρκία αποτελεί πλέον ένα πρόβλημα το οποίο έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας. Περισσότερο από το 50% του πληθυσμού των ΗΠΑ είναι είτε υπέρβαρο είτε παχύσαρκο. Παρά τις σημαντικές προόδους για τη μείωση του σωματικού βάρους ,η διαχείριση του σωματικού βάρους εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο των ερευνών.

Είναι γνωστό πως στη προσπάθειά τους για γρήγορη και εύκολη απώλεια βάρους , οι ασθενείς στρέφονται προς εναλλακτικές διατροφικές προσεγγίσεις.

Πρόσφατες δημοφιλείς «εναλλακτικές» δίαιτες προτείνουν το περιορισμό των υδατανθράκων αλλά επιτρέπουν την ελεύθερη πρόσληψη πρωτεϊνών και λίπους. Μια από τις πιο γνωστές δίαιτες αποτελεί η δίαιτα Atkins η οποία προτείνει αυστηρό περιορισμό στη πρόσληψη υδατανθράκων σε 20 γραμμάρια/ημέρα επιτρέποντας την ελεύθερη πρόσληψη τόσο θερμίδων όσο και πρωτεϊνών και λίπους. Οι δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες συχνά συστήνονται ως μέθοδοι απώλειας σωματικού βάρους καθώς ελαττώνουν τη μείωση της άλιπης μάζας σώματος η οποία συνυπάρχει στις περιπτώσεις απώλειας σωματικού βάρους .‘Ωστόσο, η υψηλή αυτή πρωτεϊνική πρόσληψη μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη καθολική υγεία του οργανισμού κάτι το οποίο υποστηρίζεται και από το Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) όπως επίσης και το American Medical Association (AMA) το Εθνικό Ίδρυμα Νεφρού ( Νational Kidney Foundation) και την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρία (ΕΔΕ) .Ποικίλες μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί για να διεξαχθεί ένα σαφές συμπέρασμα για το ζήτημα αυτό, μερικές από τις οποίες θα συζητηθούν παρακάτω.

Αρχικά , αξίζει να αναφερθεί πως μελέτη του Brief Reports απέδειξε ότι πρωτεϊνικές δίαιτες , με επικεφαλής τη δίαιτα Αtkins και τη δίαιτα Dukan , οδηγούν σε κετοξέωση . Όταν τα επίπεδα υδατανθράκων είναι χαμηλά στο αίμα , ο οργανισμός αναζητά άλλες πηγές ενέργειας για να πραγματοποιήσει τις λειτουργίες του . Η χρησιμοποίηση του λίπους ως πηγή ενέργειας οδηγεί στην αυξημένη παραγωγή κετονών η οποία ακολουθεί το ίδιο μεταβολικό μονοπάτι που προκαλεί και η διαβητική κετοξέωση.

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ

Η αντίσταση στην ινσουλίνη αποτελεί τη πιο συχνή μεταβολική επιπλοκή που σχετίζεται με τη παχυσαρκία , το κίνδυνο ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 καθώς και της στεφανιαίας νόσου .Η απώλεια βάρους που προέρχεται από τη μείωση της διαιτητικής πρόσληψης αποτελεί τη κυριότερη θεραπεία για τα παχύσαρκα άτομα καθώς βελτιώνει και ,σε ορισμένες περιπτώσεις , επαναφέρει πλήρως τη ευαισθησία στην ινσουλίνη στα φυσιολογικά επίπεδα. Ωστόσο , η απώλεια βάρους που προέρχεται από τη μειωμένη διατροφική πρόσληψη οδηγεί σε μείωση της άλιπης μάζας σώματος (συμπεριλαμβανομένης και της μυϊκής) κάτι το οποίο δεν είναι επιθυμητό σε πληθυσμιακές ομάδες υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη σαρκοπενίας , όπως είναι οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες . Ωστόσο, η αύξηση στη πρόσληψη πρωτεϊνών αν και υποστηρίζεται πως αντισταθμίζει αυτήν την απώλεια μυϊκής μάζας, έχει συσχετιστεί με μείωση της ευασθησίας στην ινσουλίνη και κατά συνέπεια αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2.

Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Cell Reports τον Οκτώβριο του 2016, μελέτησε την επίδραση μιας υποθερμιδικής δίαιτας φυσιολογικής σύστασης σε πρωτεΐνες σε σχέση με μια υποθερμιδική δίαιτα αυξημένης περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες σε παχύσαρκες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Κύριος στόχος αυτής της τυχαιοποιημένης ελεγχόμενης κλινικής μελέτης ήταν να καθοριστεί κατά πόσο η αύξηση στη πρόσληψη πρωτεϊνών μπορεί να μειώσει την ευεργετική επίδραση της απώλειας βάρους στην βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη.

Συγκεκριμένα, στην ενδιαφέρουσα αυτή μελέτη συμμετείχαν 34 παχύσαρκες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με χαμηλή εβδομαδιαία φυσική δραστηριότητα (<h;1,5 ώρα/βδομάδα) οι οποίες τυχαιοποιήθηκαν σε 3 ομάδες παρέμβασης . Στη πρώτη ομάδα όσες εντάχθηκαν κλήθηκαν να καταναλώσουν μια υποθερμιδική δίαιτα περιεκτικότητας 0,8 γραμμαρίων /kg σωματικού βάρους / ημέρα πρωτεΐνη (περίπου 73 γραμμάρια/ ημέρα) .Στη 2η ομάδα παρέμβασης η διατροφή ήταν περίπου η ίδια ,με τη διαφορά ότι κατανάλωναν περισσότερη πρωτεΐνη ,περίπου 105 γραμμάρια / ημέρα (1,2 γραμμάρια/kg σωματικού βάρους/ημέρα) και λιγότερους υδατάνθρακες και η 3η ομάδα αποτέλεσε την ομάδα ελέγχου όπου η παρέμβαση στόχευε στη διατήρηση του σωματικού βάρους. Οι εθελόντριες της μελέτης παρακολούθησαν εβδομαδιαίες συνεδρίες διατροφικής παρέμβασης από έμπειρο διαιτολόγο με σκοπό να ελέγχεται το σωματικό τους βάρους αλλά και για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωσή τους στη δίαιτα. Στόχος της δίαιτας ήταν να παρέχει 30% λιγότερες θερμίδες σε σχέση με αυτές που εκτιμήθηκαν από τον υπολογισμό της ημερήσιας ενεργειακής δαπάνης έτσι ώστε οι συμμετέχοντες να πετύχουν μια απώλεια 8-10% του σωματικού τους βάρους.

Αποτελέσματα : Τα αποτελέσματα της παρέμβαση , ανέδειξαν μια μείωση στην απώλεια μυϊκής μάζας στην ομάδα η οποία λάμβανε υποθερμιδική δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες σε σχέση με την ομάδα η οποία λάμβανε φυσιολογικής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες υποθερμιδική δίαιτα.

Αξιοσημείωτη ήταν η βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη στα άτομα που ακολούθησαν υποθερμιδική δίαιτα φυσιολογικής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες. Η ευαισθησία στην ινσουλίνη ,η οποία πυροδοτήθηκε από την απώλεια βάρους , σημείωσε αύξηση 25-30% (25.3% ± 6.5%) στη συγκεκριμένη ομάδα . Αντίθετα , στην ομάδα η οποία ακολούθησε υποθερμιδική δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες , δε παρατηρήθηκε καμία βελτίωση στην ευαισθησία στην ινσουλίνη. Επομένως , προκύπτει το συμπέρασμα πως η αύξηση στη πρόσληψη πρωτεΐνης οδηγεί σε μείωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη η οποία οφείλεται στην απώλεια βάρους. Η αποτυχία της βελτίωσης της ευαισθησίας στην ινσουλίνη στην ομάδα που κατανάλωνε δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες είναι κλινικά σημαντική και αποδεικνύει πως περισσότερη ινσουλίνη απαιτείται από τα άτομα αυτά σε σχέση με τα υπόλοιπα που κατανάλωναν φυσιολογική ποσότητα πρωτεΐνης.

Συμπερασματικά , τα συγκεκριμένα δεδομένα αποδεικνύουν πως η περιεκτικότητα των υποθερμιδικών διαιτών σε πρωτεΐνες μπορεί να έχει σοβαρές μεταβολικές επιπτώσεις και πως κρίνεται απαραίτητη η συσχέτιση και η ισορρόπηση της σύστασης σε μακροθρεπτικά συστατικά με το ενεργειακό περιεχόμενο. Οι μηχανισμοί με τους οποίους οι υψηλές σε πρωτεΐνη δίαιτες μειώνουν την ευεργετική επίδραση της απώλειας βάρους στην αύξηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί . Ωστόσο , υποστηρίζεται πως η αυξημένη πρωτεϊνική πρόσληψη προκαλεί μεταβολές στη δομή των μυϊκών κυττάρων καθώς και στο οξειδωτικό στρες.

Τα παραπάνω αποτελέσματα μπορούν να απεικονιστούν με το συγκεκριμένο σχήμα της συγκεκριμένης μελέτης . Παρατηρείται πως τόσο η υποθερμιδική δίαιτα φυσιολογικής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη όσο και η δίαιτα αυξημένης περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη μπορούν να οδηγήσουν στην επίτευξη του στόχου της απώλειας του 10% του σωματικού βάρους σε παχύσαρκες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Και στις δύο δίαιτες παρατηρήθηκε μείωση του ενδοκοιλιακού και υποδόριου λίπους , όπως επίσης και των ενδοηπατικών τριγλυκεριδίων . Όσον αφορά στο πλάσμα του αίματος , τα λιπαρά οξέα και τα αμινοξέα παρουσίασαν επίσης μείωση και στις δύο δίαιτες . Ωστόσο , στις γυναίκες οι οποίες έχασαν το αντίστοιχο ποσοστό βάρους ακολουθώντας τη δίαιτα φυσιολογικής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες ενδιαφέρουσα ήταν η επίδραση και σε άλλες παραμέτρους . Συγκεκριμένα , αυξήθηκε η ευαισθησία στην ινσουλίνη ,μειώθηκε το οξειδωτικό στρες και βελτιώθηκε η δομή των κυττάρων , χαρακτηριστικά που δεν παρατηρήθηκαν στη ομάδα που κατανάλωσε δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη.

NΕΦΡΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Επιπρόσθετα , αξιοσημείωτη είναι και η επίδραση της αυξημένης διαιτητικής πρωτεΐνης στη νεφρική λειτουργία. Αποτελέσματα μελετών σε ζωικά μοντέλα αλλά και ανθρώπους έχουν αποδείξει πως δίαιτες υψηλές σε πρωτεΐνη μπορεί να προκαλέσουν νεφρική υπερτροφία και σπειραματική υπερδιήθηση συμβάλλοντας τελικά σε μια ανώμαλη νεφρική αιμοδυναμική και ως επακόλουθο στην σταδιακή ανάπτυξη νεφρικής νόσου.

Η διαιτητική πρόσληψη πρωτεΐνης αυξάνει τα επίπεδα της κρεατινίνης ορού μέσω του αυξημένου καταβολισμού των πρωτεϊνών.

Μελέτη του ΟmniHeart (Optimal Macro-Nutrient Intake) που δημοσιεύτηκε στο American Journal of Kidney Disease κατέδειξε την επίδραση που έχει μια δίαιτα υψηλή σε πρωτεΐνες στην νεφρική λειτουργία. Στην έρευνα αυτή συμμετείχαν 191 άντρες και γυναίκες , ηλικίας 30 ετών και άνω, όπου δεν εμφάνιζαν μέχρι στιγμής νεφρική νόσο, διαβήτη ή ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου και οι οποίοι χωρίστηκαν σε 3 ομάδες ανάλογα με τη σύσταση της δίαιτας που τους χορηγήθηκε ( 1η ομάδα : δίαιτα πλούσια σε υδατάνθρακες , 2η ομάδα : αντικατάσταση 10% των υδατανθράκων από ακόρεστα λιπαρά οξέα, 3η ομάδα : αντικατάσταση 10% των υδατανθράκων από πρωτεΐνες) . Τα αποτελέσματα ανέδειξαν αύξηση στο δείκτη eGFR (ρυθμός σπειραματικής διήθησης νεφρών δηλαδή πόσο γρήγορα διηθούνται τα απόβλητα του οργανισμού) καθώς και στα επίπεδα κρεατινίνης ορού . Η αύξηση στο δείκτη σπειραματικής διήθησης φανερώνει μια τάση για υπερτροφία των νεφρών η οποία μπορεί να οδηγήσει στη σταδιακή απώλεια της νεφρικής λειτουργίας.

ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ, ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ, ΑΠΩΛΕΙΑ ΟΣΤΟΥ

Άλλη έρευνα που δημοσιεύτηκε επίσης από το ίδιο περιοδικό , τόνισε την επίδραση μιας δίαιτας υψηλής σε πρωτεΐνες στη μεταβολή της οξεοβασικής ισορροπίας , της δημιουργίας λίθων και του μεταβολισμού του ασβεστίου σε υγιείς ενήλικες. Αποδείχθηκε , λοιπόν , πως μια τέτοια δίαιτα μειώνει το Ph των ούρων (από 6.0 μειώθηκε στο 5.5) εξαιτίας της υπερβολικής «φόρτισης» του οργανισμού με οξέα οδηγώντας τελικά στον αυξανόμενο σχηματισμού ουρικού οξέος και στη δημιουργία λίθων ασβεστίου. Επίσης , παρατηρήθηκε αύξηση του ασβεστίου ούρων (ασβεστιουρία) κατά 60% και μείωση του κιτρικού στα ούρα , το οποίο αποτελεί προστατευτικό παράγοντα κατά της νεφρολιθίασης. Όσον αφορά στο ισοζύγιο ασβεστίου και την απώλεια οστού οι απόψεις είναι αντικρουόμενες , αν και η αποδεδειγμένη μεταβολική οξέωση εξαιτίας της αυξημένης πρόσληψης πρωτεϊνών ,οδηγεί σε αυξημένη απορρόφηση και μειωμένη σύνθεση οστού.

Τέλος , αξίζει να αναφερθεί πως σύμφωνα με τις συστάσεις του Αmerican Heart Association (AHA) και του American College of Cardiology (ACC) , σχετικά με τη διαχείριση της παχυσαρκίας έχει προκύψει το συμπέρασμα πως η αύξηση της περιεκτικότητας πρωτεϊνών στο 25% της προσλαμβανόμενης ενέργειας επιφέρει παρόμοια αποτελέσματα με δίαιτες 15% πρωτεϊνών , όταν και οι δύο είναι περιορισμένες σε ενέργεια. Επίσης, τέτοιου είδους δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες δεν φάνηκε να έχουν ωφέλιμες επιδράσεις στη μείωση των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου.

Επομένως , ποιο το όφελος μιας «εναλλακτικής» περιοριστικής δίαιτας η οποία υπόσχεται την ίδια απώλεια βάρους χρονικά με μια φυσιολογικής σύστασης δίαιτα (πχ μεσογειακού τύπου) αλλά επιπλέον έχει και αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία ; Οι πρωτεϊνικές δίαιτες μόνο σοβαρές επιπτώσεις θα μπορούσαν να επιφέρουν στον οργανισμό μας αλλά και την υγεία μας , γεγονός που επιβεβαιώνεται πλέον επιστημονικά τόσο με την πρόσφατη δημοσίευση του Cell Reports όσο και με τις υπόλοιπες εξίσου ενδιαφέρουσες μελέτες που προαναφέρθηκαν.

Μια ισορροπημένη διατροφή ( είτε στοχεύει στην απώλεια βάρους είτε όχι ) καθώς και η υιοθέτηση μιας καθημερινής φυσικής δραστηριότητας προάγουν τη βελτίωση τόσο της σωματικής όσο και της ψυχικής μας υγείας και θα πρέπει αδιαμφησβήτητα να αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια της καθημερινότητάς μας!

Η Επιστημονική ομάδα Νutrilab
Δρ. Mπάρδης Κων/νος – Επιστημονικός Υπεύθυνος Nutrilab – Διδάκτωρ Eπιστήμης Διαιτολογίας & Διατροφής
Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας των ΗΠΑ – Human Performance Lab
Άρτεμις Στεργίου και Ειρήνη Μουράτη – Διαιτολόγοι – Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Τηλ: 210 300 3535
Fax: 210 72 92 666

BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

1. Gordon I. Smith, Jun Yoshino, Shannon C. Kelly, Dominic N. Reeds, Adewole Okunade, Bruce W. Patterson, Samuel Klein, Bettina Mittendorfer. High-Protein Intake during Weight Loss Therapy Eliminates the Weight-Loss-Induced Improvement in Insulin Action in Obese Postmenopausal Women. Cell Reports, 2016; 17 (3).
2. Juraschek SP, Appel LJ, Anderson CA, Miller ER 3rd. Effect of a high-protein diet on kidney function in healthy adults: results from the OmniHeart trial. American Journal of Kidney Diseases . 2013 Apr;61(4):547-54.
3. Αmerican College of Cardiology/American Heart Association .Guideline for the Management of Overweight and Obesity in Adults . JACC Journals . July 2014.
4. Shalini T. Reddy, MD, Chia-Ying Wang, MD, Khashayar Sakhaee, MD, Linda Brinkley, RD, and Charles Y.C. Pak, MD . Effect of Low-Carbohydrate High-Protein Diets on Acid-Base Balance, Stone-Forming Propensity, and Calcium Metabolism. American Journal of Kidney Diseases. August 2002. Pages 265-274.
5. Gardnem C.D., Kiazand A., Alhassan S., Kim S., Stafford R.S., Balise R.R., Kraemer H.V., King A.C.: Comparison of the Atkins, Zone, Ornish Diets for change in weight and related risk factors among overweight premenopausal women. JAMA 2007;9:969-977.
6. Freeman TF, Willis B, Krywko DM. Acute intractable vomiting and severe ketoacidosis secondary to the Dukan Diet©.J Emerg Med. 2014 Oct;47(4):e109-12.

Η ενίσχυση της αθλητικής απόδοσης αποτελεί μια πρόκληση κι ένα κύριο μέλημα τόσο για τους αθλητές και τους προπονητές, όσο και για τους σύγχρονους ερευνητές. Πράγματι, εως σήμερα, έχουν πραγματοποιηθεί πολλές έρευνες σχετικά με την επίδραση και αποτελεσματικότητα διαφόρων ειδών φυσικών προϊόντων στη βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων. Ανάμεσα στα φυσικά προϊόντα που κατά καιρούς έχουν χρησιμοποιηθεί συγκαταλέγεται και η μέντα, ένα βότανο που προέρχεται από την Ευρώπη και την Ασία και καλλιεργείται ευρέως στη Βόρεια Αμερική. Η χρήση των φύλλων μέντας, καθώς και του ελαίου εκχύλισης μέντας ως θεραπευτικά μέσα ήταν ευρέως διαδεδομένη από τα αρχαία ήδη χρόνια. Σήμερα, το βότανο της μέντας είναι γνωστό ιδιαίτερα για τις αντισπασμωδικές, αναλγητικές, αντιφλεγμονώδεις, αποσυμφορητικές και αντιοξειδωτικές του επιδράσεις. Στο αιθέριο έλαιο μέντας (peppermint essential oil), η μενθόλη και η μενθόνη αποτελούν κύρια συστατικά. Η εφαρμογή της μενθόλης ως πιθανού εργογόνου βοηθήματος έχει πρόσφατα ερευνηθεί σε διάφορες μελέτες και σε ποικίλες πτυχές της αθλητικής απόδοσης συμπεριλαμβανομένης της αντοχής, της ταχύτητας, της δύναμης και ευλυγισίας.

Οι σημερινές μέθοδοι εφαρμογής της μενθόλης στους αθλητές μπορεί να περιλαμβάνουν είτε τεχνικές όπως το ξέπλυμα του στόματος (mouth rinse) με διάλυμα μενθόλης, η λήψη ροφήματος που περιέχει μενθόλη είτε τεχνικές που εφαρμόζονται στην επιφάνεια του σώματος σε διάφορα σημεία ή τα ρούχα, όπως η εφαρμογή μενθόλης με τη μορφή γέλης (gel) ή σπρέι στο δέρμα ή τα ρούχα. Καθώς το αίσθημα δυσφορίας από τη ζέστη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την απόδοση σε μια άσκηση αντοχής, φαίνεται πως η μενθόλη μπορεί να προσφέρει μια αίσθηση δροσιάς και φρεσκάδας και, έτσι, είναι χρήσιμη για την ενίσχυση της αθλητικής απόδοσης, ειδικά σε θερμές περιβαλλοντικές συνθήκες. Συγκεκριμένα, η πρόσφατη ανασκόπηση μελετών έχει αναδείξει πως το ξέπλυμα του στόματος με διάλυμα που περιέχει μενθόλη ή η λήψη ενός ποτού με μενθόλη μπορούν να δράσουν ευεργετικά στην απόδοση σε μια άσκηση αντοχής σε θερμό περιβάλλον. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη 9 ανδρών, η πλύση του στόματος, κάθε 10 λεπτά, με διάλυμα μέντας (25 mL με συγκέντρωση 0.01%) βελτίωσε σημαντικά το χρόνο ποδηλασίας μέχρι την εξάντληση σε θερμό περιβάλλον (34οC) κατά 5 λεπτά (9%). Επίσης, παρατηρήθηκαν μια σημαντική αύξηση του όγκου του εκπνεόμενου αέρα, καθώς και μια χαμηλότερη βαθμολογία στο δείκτη υποκειμενικής κόπωσης (RPE). Παρόμοια ευρήματα διαπιστώθηκαν στο χρόνο άσκησης σε θερμό περιβάλλον (33οC) σε δύο χρονομετρημένες δοκιμασίες τρεξίματος (3km και 5km), όπου το ξέπλυμα του στόματος με διάλυμα μενθόλης (25mL σε συγκέντρωση 0,01%) συνδέθηκε με σημαντική βελτίωση του χρόνου απόδοσης στα 3km (κατά 3,5%) και στα 5km (κατά 3%). Eπιπροσθέτως, οι πρόσφατες έρευνες αναδεικνύουν πως η κατανάλωση ενός ροφήματος που περιέχει μενθόλη, αμέσως πριν και κατά τη διάρκεια άσκησης αντοχής σε θερμό περιβάλλον, βελτιώνει την αθλητική απόδοση. Η στρατηγική αυτή έχει παρατηρηθεί πως δεν ενισχύεται περαιτέρω με τεχνικές ψύξης πριν την άσκηση.

Σε αντίθεση με το ξέπλυμα στόματος με μενθόλη ή την κατανάλωση ποτού με μενθόλη, η εξωτερική εφαρμογή (σπρέι ή gel) μενθόλης στο δέρμα ή στα ρούχα φαίνεται να μην βελτιώνει την απόδοση σε ασκήσεις αντοχής σε θερμό περιβάλλον. Ως παράδειγμα, αναφέρουμε τα αποτελέσματα δύο χρονομετρημένων δοκιμασιών ποδηλασίας 40 km και τρεξίματος 5km, τα οποία μαρτυρούν πως ο ψεκασμός διαλύματος μενθόλης σε συγκέντρωση 0,05% πάνω στα αθλητικά ρούχα δεν οδήγησε σε καμία βελτίωση της απόδοσης, παρά το γεγονός ότι οδήγησε σε μια σημαντικά πιο δροσερή αίσθηση και μια θερμική ανακούφιση. Αξίζει, όμως, να σημειωθεί πως μια άλλη μελέτη κατέδειξε ευεργετικές επιράσεις στην απόδοση, μετά από εφαρμογή στο πρόσωπο μενθόλης με τη μορφή gel σε συγκέντρωση 8%.

Η επίδραση της μενθόλης στην αθλητική απόδοση μπορεί να στηριχθεί στις θερμικές, αναλγητικές, και διεγερτικές τις δράσεις, καθώς και σε επιδράσεις στον πνευμονικό αερισμό. Ένας πιθανός μηχανισμός με τον οποίο βελτιώνει την απόδοση σε θερμό περιβάλλον, είναι η διέγερση των ευαίσθητων στο κρύο TRPM8 υποδοχέων, οι οποίοι επίσης ενεργοποιούνται σε θερμοκρασίες 8-28°C, δημιουργώντας μια υποκειμενική αίσθηση δροσιάς. Ωστόσο, η μενθόλη, επειδή προκαλεί αγγειοσυστολή και διαταράσσει την εξάτμιση του ιδρώτα, μπορεί να προωθήσει την αποθήκευση θερμότητας στο σώμα και να αυξήσει τη θερμοκρασία του πυρήνα κατά τη διάρκεια της άσκησης ή σε ηρεμία. Έτσι, η τοπική εφαρμογή μενθόλης σε μεγάλες περιοχές του σώματος, πιθανόν να μην είναι ευεργετική για την απόδοση αντοχής στη ζέστη, ενώ η εφαρμογή της σε μικρότερες περιοχές, όπως το πρόσωπο, μπορεί να έχει θετικές επιδράσεις.

Όσον αφορά στην επίδραση της μενθόλης στη δύναμη, την ταχύτητα και το εύρος κίνησης της άρθρωσης στο στάδιο της αποκατάστασης, οι σχετικά περιορισμένες σε αριθμό μελέτες, δεν έχουν αποδείξει κάποιο όφελος από τη χρήση της. Συνεπώς, οι περισσότερες μελέτες υποστηρίζουν τη χρήση της μενθόλης ως εργογόνου βοηθήματος σε περιπτώσεις άσκησης αντοχής σε θερμό περιβάλλον. Ωστόσο, για την επιβεβαίωση των παραπάνω αποτελεσμάτων, απαιτούνται περισσότερες επιστημονικές μελέτες, οι οποίες θα εστιάσουν σε καλά προπονημένους αθλητές, καθώς και στην προσθήκη μέντας σε κατάλληλες συγκεντρώσεις σε διάφορα αθλητικά διατροφικά προϊόντα.

Η Επιστημονική ομάδα Νutrilab
Δρ. Mπάρδης Κων/νος – Επιστημονικός Υπεύθυνος Nutrilab – Διδάκτωρ Eπιστήμης Διαιτολογίας & Διατροφής
Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας των ΗΠΑ – Human Performance Lab
Κλειώ Kαρτσιώτη – Διαιτολόγος – Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Τηλ: 210 300 3535
Fax: 210 72 92 666

Πηγές:

• Stevens CJ, Thoseby B, Sculley DV, et al., “Running performance and thermal sensation in the heat are improved with menthol mouth rinse but not ice slurry ingestion.”, Scand J Med Sci Sports.2016;26(10):1209–16
• Christopher J. Stevens, Russ Best, “Menthol: A Fresh Ergogenic Aid for Athletic Performance”, Sports Med DOI 10.1007/s40279-016-0652-4
• Barwood MJ, Corbett J, White D, et al., “Early change in thermal perception is not a driver of anticipatory exercise pacing in the heat.”, Br J Sports Med. 2012;46(13):936–42.
• Barwood MJ, Corbett J, White DK. Spraying with 0.20% L-menthol does not enhance 5 k running performance in the heat in untrained runners.” J Sports Med Phys Fit. 2014;54(5):595–604.
• Riera F, Trong TT, Sinnapah S, et al., “Physical and perceptual cooling with beverages to increase cycle performance in a tropical climate.”, PLoS One.2014;9(8):e103718.
• Tran Trong T, Riera F, Rinaldi K, et al., “Ingestion of a cold temperature/menthol beverage increases outdoor exercise performance in a hot, humid environment.” PLoS One. 2015;10(4):e0123815.
• Stevens CJ, Bennett KJ, Sculley D, et al., “A comparison of mixed-method cooling interventions on pre-loaded running performance in the heat. “, J Strength Cond Res. 2016. doi:10.1519/JSC.0000000000001532.
• Mundel T, Jones DA., “The effects of swilling an L(-)-menthol solution during exercise in the heat.”, Eur J Appl Physiol. 2010;109(1):59–65.
• Abbas Meamarbashi and Ali Rajabi, “The effects of peppermint on exercise performance”, Journal of the International Society of Sports Nutrition201310:15 DOI: 10.1186/1550-2783-10-15
• Cheryl MacKenzie, “Peppermint Odor and Athletic Performance: An Ergogenic Aid or An Expectancy Effect?”
• Barwood MJ et al.,“Spraying with 0.20% L-menthol does not enhance 5 k running performance in the heat in untrained runners.”, J Sports Med Phys Fit. 2014;54(5):595–604.
• Barwood MJ et al., “Relieving thermal discomfort: effects of sprayed L-Menthol on perception, performance and time trial cycling in the heat”, Scand J Med Sci Sports.2015;25(Suppl. 1):211–8.
• Sönmez G et al., “Effects of oral supplementation of mint extract on muscle pain and blood lactate.”, Biomed Hum Kinetics. 2010;2:66–9.
• Schlader ZJ, Simmons SE, Stannard SR, et al., “The independent roles of temperature and thermal perception in the control of human thermoregulatory behavior.”, Physiol Behav. 2011;103(2):217–24

Ο καρκίνος του προστάτη, που εμφανίζεται κατά κύριο λόγο σε ηλικίες άνω των 50ετών, αποτελεί την πιο συχνή μορφή καρκίνου στους άνδρες των δυτικών κοινωνιών και τη δεύτερη, μετά τον καρκίνο του πνεύμονα, αιτία θανάτου από νεοπλασματική νόσο. Σύμφωνα με δεδομένα που αναφέρει η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία, ευθύνεται για το 36% όλων των καρκίνων στον άνδρα και για το 13% όλων των θανάτων από καρκίνο.




Τα συμπτώματα και οι παρενέργειες της θεραπείας του καρκίνου του προστάτη μπορεί να περιλαμβάνουν πόνο, κόπωση, ουροποιητική και σεξουαλική δυσλειτουργία. Ως αποτέλεσμα, οι συγκεκριμένοι ασθενείς παρουσιάζουν έντονη ψυχική δυσφορία και αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση κατάθλιψης. Τα καταθλιπτικά συμπτώματα σε άνδρες, όμως, συχνά παραμένουν αδιάγνωστα και χωρίς θεραπεία. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι οι άνδρες δύσκολα αναζητούν βοήθεια, επειδή, παραδοσιακά, το ανδρικό φύλο χαρακτηρίζεται από συναισθηματικό έλεγχο και απουσία ευπάθειας, ενώ η κατάθλιψη συνδέεται με αδυναμία και ανεξέλεγκτη έκφραση του συναισθήματος. Η έγκαιρη ανίσχευση της κατάθλιψης κρίνεται σημαντική, αφού μια καθυστέρηση στη διάγνωσή της μειώνει τις πιθανότητες επιβίωσης από τον καρκίνο κατά 10-20%.


Όσον αφορά στην αιτιολογία του καρκίνου του προστάτη, αυτή παραμένει άγνωστη. Φαίνεται, όμως, πως ποικίλλοι παράγοντες ενοχοποιούνται για την ανάπτυξη και την εξέλιξή του. Συγκεκριμένα, εμπλέκονται τόσο γενετικοί παράγοντες, όπως η παρουσία θετικού οικογενειακού ιστορικού, όσο και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Ανάμεσα στους περιβαλλοντικούς παράγοντες, η διατροφή και η φυσική δραστηριότητα διαδραματίζουν έναν σπουδαίο ρόλο. Τα διαθέσιμα επιστημονικά στοιχεία φανερώνουν ότι οι διαφορές στη διατροφή και τον τρόπο ζωής μπορεί να ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τη μεγάλη μεταβλητότητα του ποσοστού καρκίνου του προστάτη στις διάφορες χώρες. Μάλιστα, εκτιμάται ότι το ένα τρίτο των θανάτων από καρκίνο στις ΗΠΑ μπορεί να αποδοθεί στη διατροφή που ακολουθείται κατά την ενήλικη ζωή. Είναι γεγονός πως μια ισορροπημένη διατροφή που έχει ως βάση της τα φυτικής προέλευσης τρόφιμα μπορεί να μειώσει τη συχνότητα εμφάνισης και τον κίνδυνο εξέλιξης του καρκίνου προστάτη. Αντίθετα, μια διατροφή που προάγει το υπέρβαρο και την παχυσαρκία και είναι πλούσια σε λίπη ζωικής προέλευσης, καθώς και σε απλά σάκχαρα, σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του προστάτη. Ακόμα, τα σημερινά δεδομένα μαρτυρούν πως το υπερβολικό βάρος και η παχυσαρκία συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο για πολλούς τύπους καρκίνου. Αξίζει να αναφερθεί πως σε μια πρόσφατη μελέτη περίπου 900.000 ατόμων, η παχυσαρκία ήταν υπεύθυνη για το 14% των καρκίνων στους άνδρες και το 20% των καρκίνων στις γυναίκες, και από αυτά τα ποσοστά, οι βαρύτεροι άνδρες και γυναίκες είχαν κατά 52% και 62%, αντίστοιχα, περισσότερες πιθανότητες να καταλήξουν από τον καρκίνο.

Επιπλέον, επιστημονικά στοιχεία δείχνουν ότι η συστηματική σωματική δραστηριότητα μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο πολλών μορφών καρκίνου.

Η διαχρονικής ισχύος ιπποκράτειος ρήση, τονίζοντας την ύψιστη σημασία της πρόληψης των ασθενειών, πολύ σωστά αναφέρει «Ασφάλεια εστί το προνοείν και προλαμβάνειν. Το δε προνοείν και προλαμβάνειν κρείττον εστί του θεραπεύειν». Η Αμερικάνικη Αντικαρκινική Εταιρεία (ΑCS), αντιλαμβανόμενη τον καίριο ρόλο της πρόληψης για το πολύτιμο αγαθό της υγείας, έχει προχωρήσει στη διαμόρφωση οδηγιών, που ενημερώνονται κάθε περίπου 5 χρόνια, για τη διατροφή και την άσκηση με στόχο την πρόληψη του καρκίνου. Οι πιο πρόσφατες κατευθυντήριες γραμμές της ΑCS που δημοσιεύθηκαν τον Φεβρουάριο 2016 συστήνουν τα εξής:

• Διατηρήστε ένα υγιές σωματικό βάρος καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Το υπέρβαρο, αλλά και το ελλιποβαρές δεν είναι επιθυμητά. Σε υπέρβαρα ή παχύσαρκα άτομα, ακόμα και μια μικρή απώλεια βάρους μπορεί να παρέχει σημαντικά οφέλη για την υγεία.
• Περιορίστε τη πρόσληψη τροφίμων και ποτών υψηλής θερμιδικής αξίας (πχ τηγανητά, μπισκότα, κέικ, γλυκά, παγωτά, ποτά, αναψυκτικά), τα οποία παρέχουν περίσσεια ενέργειας και ελάχιστες θρεπτικές ουσίες.
• Οι ενήλικες συστήνεται να πραγματοποιούν τουλάχιστον 150 λεπτά μέτριας έντασης ή 75 λεπτά υψηλής έντασης σωματική δραστηριότητα (ή ένα συνδυασμό αυτών) την εβδομάδα. Σε παιδιά και εφήβους συστήνεται τουλάχιστον 1 ώρα σωματικής δραστηριότητας μέτριας ή έντονης έντασης κάθε μέρα, με έντονη δραστηριότητα σε τουλάχιστον 3 ημέρες της εβδομάδας.
• Αντικαταστήστε τα επεξεργασμένα/εξευγενισμένα δημητριακά με δημητριακά ολικής αλέσεως.
• Περιορίστε τη κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος (πχ αλλαντικών) και κόκκινου κρέατος (πχ χοιρινού, βοδινού, αρνιού). Επιλέξτε άπαχα κρέατα και μικρότερες μερίδες. Να μην χρησιμοποιείτε το κρέας ως το επίκεντρο ενός γεύματος, αλλά ως δευτερεύον πιάτο. Τα όσπρια είναι ιδιαίτερα πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, παρέχουν προστασία από τον καρκίνο και μπορεί να είναι μια πιο υγιεινή πηγή πρωτεϊνών από ότι το κόκκινο κρέας.
• Καταναλώνετε τουλάχιστον 2 ½ φλυτζάνια λαχανικών και φρούτων κάθε μέρα. Προτιμήστε ιδιαίτερα τα σκούρα πράσινα και πορτοκαλί λαχανικά, τα σταυρανθή λαχανικά (π.χ. λάχανο, μπρόκολο, κουνουπίδι, λαχανάκια Βρυξελλών), το κρεμμύδι, το σκόρδο και τη ντομάτα.
• Οι γυναίκες μην πίνετε περισσότερο από 1 ποτό την ημέρα και οι άνδρες περισσότερο από 2 ποτά την ημέρα.
• Αποφύγετε την έκθεση σε προϊόντα καπνού.

Από ανασκόπηση μελετών προκύπτει ότι η πιστή τήρηση των καθιερωμένων κατευθυντήριων γραμμών σχετίζεται με σημαντική μείωση (10-61%) στη συνολική επίπτωση και θνησιμότητα από καρκίνο. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί πως η υγιεινή διατροφή και η άσκηση, παρόντος καρκίνου, συμβάλλουν σε ταχύτερη ανάκαμψη από τη χημειοθεραπεία, την ακτινοθεραπεία ή την ορμονοθεραπεία, βελτιώνουν τη γενική ποιότητα ζωής και βοηθούν στη μάχη κατά του καρκίνου μέσω επιβράδυνσης ή αναστολής της ανάπτυξής του, καθώς και μέσω ενίσχυσης του ανοσοποιητικού συστήματος. Αναμφίβολα, λοιπόν, ένας υγιεινός τρόπος ζωής επηρεάζει την εκδήλωση και έκβαση ασθενειών, γι’αυτό είναι σημαντικό να ακολουθείται όσο το δυνατόν νωρίτερα στη διάρκεια της ζωής.

Η Επιστημονική ομάδα Νutrilab
Δρ. Mπάρδης Κων/νος – Επιστημονικός Υπεύθυνος Nutrilab – Διδάκτωρ Eπιστήμης Διαιτολογίας & Διατροφής
Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας των ΗΠΑ – Human Performance Lab
Κλειώ Kαρτσιώτη – Διαιτολόγος – Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Τηλ: 210 300 3535
Fax: 210 72 92 666

• Gerald Bennett and Terry A. Badger, “Depression in Men With Prostate Cancer”,  Oncology Nursing Forum 32(3):545-56, June 2005
• Yip I, Heber D, Aronson W, “Nutrition and prostate cancer”, Urologic Clinics of North America, Volume 26, Issue 2, 1 May 1999, Pages 403–411
• Heber D, William R, Ornish D, “Nutrition & Prostate Cancer:A Monograph from the CaP CURE Nutrition Project”, 1998
• Lindsay N. Kohler, David O. Garcia, Robin B. Harris, Eyal Oren, Denise J. Roe and Elizabeth T. Jacobs, “Adherence to Diet and Physical Activity Cancer Prevention Guidelines and Cancer Outcomes: A Systematic Review”, DOI: 10.1158/1055-9965.EPI-16-0121 Published 23 June 2016
• Lawrence H. Kushi et.al,“American Cancer Society guidelines on nutrition and physical activity for cancer prevention: Reducing the risk of cancer with healthy food choices and physical activity”,
• Kolonel L.N.(1996), “Nutrition and prostate cancer”, Cancer Causes & Control, Volume 7, Issue 1, pp 83–94
• Απόστολος Γ. Ρεμπελάκος, “Προστάτεψε τον Προστάτη σου”, Eλληνική Αντικαρκινική Εταιρεία
• Ledesma N, “Nutrition and Prostate Cancer”, Cancer Supportive & Survivorship Care, http://www.cancersupportivecare.com/prostatediet.html
• Lepore, Stephen J, Helgeson, Vicki S, Eton, David T, Schulz, Richard, “Improving quality of life in men with prostate cancer: A randomized controlled trial of group education interventions.”, Health Psychology, Vol 22(5), Sep 2003, 443-45
• Kim Irwin, “Men with prostate cancer and depression have lower survival rates than those who aren't depressed”, UCLA Newsroom, July 15, 2014

Ο «παράδοξος» συνδυασμός δύο διαμετρικά αντίθετων συμπεριφορών υγείας , της άσκησης με το κάπνισμα, αποτελεί ένα όχι ασυνήθιστο φαινόμενο στις μέρες μας. Αν ανήκετε σε εκείνα τα άτομα που σκέφτονται πότε θα ανάψουν το επόμενο τσιγάρο ή που συνηθίζουν να καπνίζουν λίγο πριν ή μετά την άσκηση, τότε διαβάζοντας τα παρακάτω, ίσως, αναθεωρήσετε κάποια πράγματα. Το παρόν άρθρο έχει ως στόχο να εστιάσει στα πολυάριθμα οφέλη που μπορεί να αποκομίσει κανείς μέσω της άσκησης, αλλά κυρίως να επιστήσει την προσοχή στον τρόπο με τον οποίο το κάπνισμα ενδέχεται να επιβαρύνει την υγεία και να επηρεάσει τη σωματική απόδοση.

Ως γνωστόν, η άσκηση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την καλή υγεία και ευεξία του ανθρώπου. Η τακτική σωματική δραστηριότητα αποτελεί μια ασπίδα προστασίας από πολυάριθμες ασθένειες και συμβάλλει στην πρόληψη χρόνιων ασθενειών όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία, η υπέρταση, η οστεοπόρωση, τα αναπνευστικά και μυοσκελετικά προβλήματα, καθώς και οι νευρολογικές διαταραχές. Επιπλέον, η συστηματική άσκηση βελτιώνει τη διάθεση και προάγει την ψυχοσυναισθηματική υγεία του ατόμου, μειώνοντας την κατάθλιψη και το άγχος, μέσω απελευθέρωσης ορμονών «ευφορίας», γνωστών ως ενδορφίνες. Γενικότερα, η άσκηση υπόσχεται μία καλή ποιότητα ζωής, η οποία μπορεί να διατηρηθεί και στις γηραιότερες ηλικίες. Τα οφέλη της είναι δυνατόν να τα γευτούν όλοι, ανεξαρτήτως ηλικίας, και όσο μεγαλύτερη είναι η συχνότητα και η ένταση με την οποία αυτή πραγματοποιείται, τόσο μεγαλύτερο είναι και το κέρδος που λαμβάνει κανείς για την υγεία του.

Αν και η άσκηση αποτελεί έναν πιστό σύμμαχο για την υγεία, το κάπνισμα, από την άλλη, αποτελεί ίσως και τον χειρότερο εχθρό για το πολύτιμο αυτό αγαθό! Αν είστε καπνιστής και ασκείστε, γνωρίζετε ότι το κάπνισμα, πέρα από την υγεία σας, μπορεί να επηρεάσει και την σωματική σας απόδοση; Στον καπνό του τσιγάρου περιέχονται διάφορες βλαβερές χημικές ουσίες, όπως η νικοτίνη, η πίσσα, καθώς και αέρια όπως το μονοξείδιο του άνθρακα (CO). Η νικοτίνη αυξάνει άμεσα την αρτηριακή πίεση και την καρδιακή συχνότητα, προσθέτοντας ένα φόρτο στην καρδιά. Ακόμα, το CO είναι μια τοξική ουσία που, μετά την εισπνοή της, οδηγεί σε μειωμένη μεταφορά οξυγόνου στα μυικά κύτταρα και στους ιστούς γενικότερα. Έτσι, η περιορισμένη ροή αίματος-οξυγόνου στους μύες, εξαιτίας του τσιγάρου, έχει σαν αποτέλεσμα:

• την αυξημένη επιρρέπεια σε μυικούς τραυματισμούς κατά την διάρκεια της άσκησης
• την καθυστερημένη επούλωση πληγών έπειτα από τραυματισμό
• την παρεμπόδιση της μυικής ανάκαμψης μετά την άσκηση
• την επιβράδυνση της αποκατάστασης του μυικού γλυκογόνου μετά από μια περίοδο άσκησης

Ιδιαίτερη επιβάρυνση από τον καπνό του τσιγάρου δέχεται η καρδιά. Το ελαττωμένο ποσό οξυγόνου στο αίμα ενός καπνιστή υποβάλλει την καρδιά να “εργάζεται” ταχύτερα, ακόμη και για απλές καθημερινές δραστηριότητες, όπως η ανάβαση της σκάλας. Μακροχρόνια, αυτή η καρδιακή υπερλειτουργία δύναται να εξαντλήσει και να αποδυναμώσει τον μυ της καρδιάς. Βέβαια, οι βλαβερές επιδράσεις του καπνίσματος επεκτείνονται, πέρα από το καρδιαγγειακό, και στο αναπνευστικό σύστημα. Πιο συγκεκριμένα, το κάπνισμα συνδέεται με χρόνια φλεγμονή του αναπνευστικού βλεννογόνου και φαίνεται πως η έκπτωση της πνευμονικής λειτουργίας που συνδέεται με την γήρανση επέρχεται σε μικρότερη ηλικία σε ένα καπνιστή σε σχέση με ένα μη-καπνιστή (ιδιαίτερα αν η έναρξη του καπνίσματος παρατηρείται στην παιδική ή εφηβική ηλικία). Εκτός αυτού, η δύσπνοια είναι σχεδόν 3 φορές πιο συνήθης στους καπνιστές και ευθύνεται για την μη αποτελεσματική ανταπόκριση των τελευταίων στην άσκηση. Αναμφίβολα, λοιπόν, το κάπνισμα επηρεάζει αρνητικά την αντοχή και τη σωματική απόδοση στην άσκηση. Μάλιστα, η μέχρι τώρα έρευνα δείχνει πως αυτή η μειωμένη αντοχή των καπνιστών οδηγεί σε περιορισμό της φυσικής τους δραστηριότητας, γεγονός που παρεμποδίζει τον υγιή έλεγχο του βάρους τους. Αυτό έρχεται να δώσει μια δυνατή απάντηση σε όσους καπνιστές αρνούνται να διακόψουν το κάπνισμα επειδή ανησυχούν πως θα αυξηθεί το σωματικό τους βάρος! Αντιθέτως, η διακοπή του καπνίσματος, συνδέεται με βελτιωμένη αντοχή στην άσκηση που βοηθά στην αύξηση της σωματικής δραστηριότητας και στον αυτοέλεγχο του σωματικού βάρους.

Παρά τις πολυάριθμες επιστημονικές δημοσιεύσεις σχετικά με το πόσο επιβλαβής για την υγεία είναι η συνήθεια του τσιγάρου, ένα υψηλό ποσοστό των Ελλήνων (38,2% συνολικά, 51,2% των ανδρών και 25,7% των γυναικών) είναι καπνιστές (GATS,2013). Μάλιστα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που δε διστάζουν να καπνίσουν λίγο πριν ή μετά την άσκηση, αγνοώντας τις βλαβερές συνέπειες που κρύβονται πίσω από μια τέτοια ενέργεια. Tο κάπνισμα αμέσως πριν την άσκηση, θα μπορούσαμε να το αντιστοιχήσουμε με την κατανάλωση ενός εξαιρετικά μεγάλου γεύματος αμέσως πριν από μια παρατεταμένη έντονη αερόβια άσκηση: η παροχή οξυγόνου στους μύες μειώνεται και, παράλληλα, δυσχεραίνεται η αναπνοή, ώστε η άσκηση να είναι λιγότερο αποτελεσματική και αρκετά εξανλητική. Γενικότερα, το κάπνισμα ενός και μόνο τσιγάρου αμέσως πριν ή μετά την άσκηση έχει τις εξής συνέπειες:

• στρεσάρει έντονα την καρδιά: ο ιστός της καρδιάς, κατά την άσκηση ή μετά από αυτή, παρουσιάζει αυξημένες απαιτήσεις σε οξυγόνο που δεν ικανοποιούνται και, επιπλέον, η νικοτίνη ασκεί μια διεγερτική επίδραση στην καρδιά, ανυψώνοντας περαιτέρω την ήδη αυξημένη από την άσκηση καρδιακή συχνότητα.
• επιβαρύνει την λειτουργία του εγκεφάλου: ένα τσιγάρο πριν ή μετά την άσκηση συνδέεται με προβληματική παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο και αυξημένα επίπεδα μονοξειδίου του άνθρακα, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε πονοκέφαλο, ζάλη, σύγχυση, κόπωση, απώλεια αίσθησης του χρόνου, αιφνίδια διαταραχή της όρασης, διαταραχή των κινητικών δεξιοτήτων, αποπροσανατολισμό και λιποθυμία.
• διαταράσσει την πνευμονική λειτουργία: κατά την άσκηση ή μετά από αυτή, οι αυξημένες ανάγκες του σώματος σε οξυγόνο οδηγούν σε επιτάχυνση του ρυθμού αναπνοής και της λειτουργίας της καρδιάς. Ένα τσιγάρο πριν ή ύστερα από άσκηση δυσχεραίνει τη δίοδο του οξυγόνου μέσω των αεραγωγών, δυσκολεύει την αναπνοή (βήχας, αίσθημα πνιγμού) και συνδέεται με μειωμένο οξυγόνο στο αίμα.
• καθυστερεί την μυική αποκατάσταση μετά την άσκηση: το κάπνισμα ενός και μόνο τσιγάρου σχετίζεται με ελαττωμένο οξυγόνο στο αίμα και, επομένως, με μειωμένη οξυγόνωση των μυών. Έτσι, το άτομο παρουσιάζει παρατεταμένο αίσθημα κόπωσης μετά την άσκηση. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της φυσικής δραστηριότητας τις επόμενες μέρες, πράγμα που επηρεάζει αρνητικά την φυσική κατάσταση και την αθλητική απόδοση.

Ως παράδειγμα για τις άμεσες αρνητικές επιδράσεις του καπνίσματος στη σωματική απόδοση αναφέρουμε μία έρευνα σχετικά με τη μέγιστη απόδοση σε εργομετρικό ποδήλατο μετά από κάπνισμα τριών τσιγάρων. Στην έρευνα αυτή παρατηρήθηκαν τα εξής:

• μείωση του μέγιστου ρυθμού πρόσληψης O2 (VO2 max) κατά περίπου 7%
• μείωση του χρόνου αντοχής στην μέγιστη άσκηση (στο VO2max) κατά 20%
• σημαντική μείωση στην μέγιστη καρδιακή συχνότητα (HRmax) κατά την άσκηση
• αύξηση της καρδιακής συχνότητας σε κατάσταση ηρεμίας

Σε μία άλλη μελέτη παρατηρήθηκε πως το κάπνισμα λίγο πριν την άσκηση οδηγεί σε υψηλότερο ρυθμό παραγωγής γαλακτικού οξέος κατά τη διάρκεια της άσκησης, σε σύγκριση με μια ολονύκτια αποχή από το κάπνισμα, και, επομένως, μπορεί να επιταχύνει την κόπωση.

Μήπως όλα τα παραπάνω πρέπει να σας προβληματίσουν πριν ξαναανάψετε το επόμενο τσιγάρο; Το κάπνισμα, χωρίς καμία αμφιβολία, είναι ένας από τους μεγαλύτερους εχθρούς για την ανθρώπινη υγεία και επηρεάζει αρνητικά τη σωματική απόδοση. Ένας αθλητής που καπνίζει και επιθυμεί να έχει τις βέλτιστες επιδόσεις σε έναν αγώνα, πρέπει να απέχει τουλάχιστον 12 ώρες από το κάπνισμα. Τα οφέλη από τη διακοπή του καπνίσματος είναι άμεσα και μακροπρόθεσμα για την υγεία :

• 20 λεπτά μετά τη διακοπή του καπνίσματος: η αρτηριακή πίεση, ο καρδιακός ρυθμός και η θερμοκρασία των άνω και κάτω άκρων επανέρχονται στα φυσιολογικά επίπεδα.
• 12 ώρες μετά τη διακοπή του καπνίσματος: το μονοξείδιο του άνθρακα στο αίμα ελαττώνεται στα φυσιολογικά επίπεδα, ενώ τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα αυξάνουν στα φυσιολογικά επίπεδα.
• 48 ώρες μετά τη διακοπή του καπνίσματος: βελτιώνονται οι αισθήσεις της γεύσης και της όσφρησης.
• 72 ώρες μετά τη διακοπή του καπνίσματος: η αναπνοή είναι ευκολότερη, αφού οι αεραγωγοί των πνευμόνων χαλαρώνουν.
• 2-12 εβδομάδες μετά τη διακοπή του καπνίσματος: η κυκλοφορία του αίματος και η πνευμονική λειτουργία βελτιώνονται.
• 1-9 μήνες μετά τη διακοπή του καπνίσματος: ο βήχας και η δύσπνοια ελαττώνονται.
• μέσα σε 1 χρόνο μετά τη διακοπή του καπνίσματος: ο κίνδυνος καρδιακής νόσου είναι περίπου ο μισός από εκείνον ενός τυπικού καπνιστή.
• 10 χρόνια μετά τη διακοπή του καπνίσματος: ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα μειώνεται στο μισό περίπου αυτού ενός καπνιστή και ο κίνδυνος για καρκίνο του στόματος, του φάρυγγα, του οισοφάγου, της ουροδόχου κύστης, του τραχήλου της μήτρας και του παγκρέατος μειώνεται.
• 15 χρόνια μετά τη διακοπή του καπνίσματος: ο κίνδυνος στεφανιαίας νόσου είναι ίδιος με εκείνο ενός μη καπνιστή.

Τι περιμένετε λοιπόν; H άσκηση με το κάπνισμα είναι ένας ατυχής συνδυασμός. Γι’αυτό κάντε το πρώτο βήμα σήμερα και πείτε ένα βροντερό “όχι” στο κάπνισμα και στις βλαβερές του επιδράσεις, ένα μεγάλο “ναι” στη συστηματική άσκηση!

Η Επιστημονική ομάδα Νutrilab
Δρ. Mπάρδης Κων/νος – Επιστημονικός Υπεύθυνος Nutrilab – Διδάκτωρ Eπιστήμης Διαιτολογίας & Διατροφής
Χαροκοπείου Πανεπιστημίου Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Αρκάνσας των ΗΠΑ – Human Performance Lab
Κλειώ Kαρτσιώτη – Διαιτολόγος – Χαροκοπείου Πανεπιστημίου

E-mail: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.
Τηλ: 210 300 3535
Fax: 210 72 92 666

Aναφορές:

1. Chasandra, M., Goudas, M., & Theodorakis, Y. (2015). Exercise and Smoking : A Literature Overview. Health, 7 (11), 1477-1491. doi:10.4236/health.2015.711162
2. Kobayashi Y, Takeuchi T, Hosoi T, Loeppky JA , “Effects of habitual smoking on cardiorespiratory responses to sub-maximal exercise.”, J Physiol Anthropol Appl Human Sci. 2004 Sep;23(5):163-9.
3. Shoshana Zevin, Sandra Saunders, Steven G Gourlay, Peyton Jacob, Neal L Benowitz, “Cardiovascular effects of carbon monoxide and cigarette smoking”, JACC Volume 38, Issue 6, November 2001
4. ”, Maja Altarac, John W Gardner, Rose M Popovich, Robert Potter, Joseph J Knapik, Bruce H Jones, “Cigarette smoking and exercise-related injuries among young men and womenAmerican Journal of Preventive Medicine, Volume 18, Issue 3, Supplement 1, April 2000, Pages 96–102
5. Thomas B. Price, Suchitra Krishnan-Sarin, Douglas L. Rothman, “Smoking impairs muscle recovery from exercise”, American Journal of Physiology - Endocrinology and Metabolism Published 1 July 2003 Vol. 285 no. 1, E116-E122 DOI: 10.1152/ajpendo.00543.200
6. Omvik P, “How smoking affects blood pressure”, Blood Pressure , Volume 5, 1996 - Issue 2
7. M. J. Huie, G. A. Casazza, M. A. Horning, G. A. Brooks, “Smoking increases conversion of lactate to glucose during submaximal exercise”, Journal of Applied Physiology Published 1 May 1996 Vol. 80 no. 5, 1554-1559 DOI:
8. Klausen K, Andersen C, Nandrup S, “Acute effects of cigarette smoking and inhalation of carbon monoxide during maximal exercise.”, Eur J Appl Physiol Occup Physiol. 1983;51(3):371-9.
9. Dilyara G. Yanbaeva, Mieke A. Dentener, Eva C. Creutzberg, Geertjan Wesseling, Emiel F. M. Wouters, “Systemic Effects of Smoking”, Chest. 2007;131(5):1557-1566. doi:10.1378/chest.06-2179
10. Anyfanti P., Triantafyllidou E., Triantafyllou A., Kyparos Antonios ,Nikolaidis Michail ,Vrampas Ioannis ,Zafeiridis Andreas , Douma Stella, Dipla Konstantina , “The Health Consequences of Smoking: A Report of the Surgeon General”,2004,http://www.cdc.gov/tobacco/data_statistics/sgr/2004/index.htm.
11. Albrecht, AE, et al., “Effect of smoking cessation on exercise performance in female smokers participating in exercise training,” American Journal of Cardiology 82(8):950-5, October 1998.
12. Blair, SN, et al., “Relationship Between Exercise or Physical Activity and Other Health Behaviors,” Public Health Reports100(2):172-180, March-April 1985
13. Faulkner, RA, et al., “The Relationship of Physical Activity to Smoking Characteristics in Canadian Men and Women,” Canadian Journal of Public Health78(3):155-60, May-June 1987
14. Lazarus, NB, et al., “Smoking and Body Mass in the Natural History of Physical Activity: Prospective Evidence from the Alameda County Study,1965-1974,”American Journal of Preventive Medicine5(3):127-35, May-June 1989
15. Dishman, RK, et al., “The Determinants of Physical Activity and Exercise,” Public Health Reports100(2):158-71, March-April 1985
16. Winnail, SD, et al., “Relationship Between Physical Activity Level and Cigarette, Smokeless Tobacco, and Marijuana Use Among Public High School Adolescents,” Journal of School Health65(10):438-442, December 1995.
17. Tomeo, CA, et al., “Weight Concerns, Weight Control Behavior, and Smoking Initiation,” Pediatrics104(4):918-924, October 1999
18. Victoria J. HarberJohn R. Sutton, “Endorphins and Exercise” , Sports Medicine, March 1984, Volume 1, Issue 2, pp 154–171
19. McDonough P, Moffatt RJ. , “Smoking-induced elevations in blood carboxyhaemoglobin levels. Effect on maximal oxygen uptake.”, Sports Med. 1999 May;27(5):275-83.
20. Σταύρος Σ. Μπεσμπέας, “Kάπνισμα και Υγεία”, EΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ
21. Hughes, JR, “Effects of abstinence from tobacco: valid symptoms and time course”, Nicotine and Tobacco Research, March 2007, Volume 9, Issue 3, Pages 315-327
22. Mahmud, A, Feely, J. Effect of Smoking on Arterial Stiffness and Pulse Pressure Amplification. Hypertension. 2003; 41(1):183-7.
23. U.S. Department of Health and Human Services. The Health Consequences of Smoking: Nicotine Addiction: A Report of the Surgeon General. U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service, Centers for Disease Control, Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health. DHHS Publication No. (CDC) 88-8406. 1988.
24. U.S. Department of Health and Human Services. The Health Benefits of Smoking Cessation. U.S. Department of Health and Human Services, Public Health Service, Centers for Disease Control, Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health. DHHS Publication No. (CDC) 90-8416. 1990.
25. Doll R, Peto R, Boreham J, Sutherland I. Mortality in relation to smoking: 50 years' observations on male British doctors. BMJ. 2004; 328(7455):1519-1527.
26. US Department of Health and Human Services 2004, The Health Consequences of Smoking: A Report of the Surgeon General, US Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion, Office on Smoking and Health, 2004.

Γεννημένος στην Σπάρτη,στης 11/7/1997 Ασχολήθηκα από πολύ μικρή ηλικία με διάφορα αθλήματα. Στα 14 μου όμως,ένα ηταν το άθλημα που μου έκλεψε την καρδιά και το μυαλό και αυτό ακούει στο όνομα ΠΟΔΗΛΑΣΙΑ. Πολλές θυσίες και σκληρή προπόνηση κατάφεραν να φέρουν τα παρακάτω αποτελέσματα:

• Πρωταθλητής Ελλάδος δρόμου 2013
• 3ος Πανελλήνιο Πρωτάθλημα χρονομέτρου δρόμος 2013
• 3ος Πανελλήνιο πρωτάθλημα Ομνύουν 2013
• 3ος ατομικό Pursuit εφήβων(Πανελλήνιο πρωτάθλημα πίστας 2014)
• 3ος ομαδικό Pursuit εφήβων(Πανελλήνιο πρωτάθλημα πίστας 2014)
• 3ος Πανελλήνιο Πρωτάθλημα δρόμου 2014
• 3ος ατομικό Pursuit(Πανελλήνιο πρωτάθλημα πίστας 2015)

Συμμέτοχες

• -Βαλκανιάδα δρόμου 2013
• -Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα δρόμου 2014 Ελβετία
• -Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα Πίστας 2015 Αθηνά