Με τον όρο παχυσαρκία, παραδοσιακά, θεωρείται η συσσώρευση περίσσειας ενέργειας στον οργανισμό, με τη μορφή λίπους. Ενήλικες με δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) μεγαλύτερο ή ίσο του 30kg/m² και παιδιά που βρίσκονται πάνω από την 95^η εκατοστιαία θέση ανάπτυξης κρίνονται ως παχύσαρκα άτομα. Ενώ, τα υπέρβαρα άτομα χαρακτηρίζονται από υπερβάλλον σωματικό βάρος, το οποίο αποτυπώνεται με ΔΜΣ μεταξύ 25 και 29,9kg/m² ή καμπύλη ανάπτυξης μεταξύ 85^ης και 95^ης εκατοστιαίας θέσης. Αρκετές μελέτες^1-4, έχουν βρει ισχυρή σχέση μεταξύ της παχυσαρκίας και της ανάπτυξης χρόνιων νοσημάτων, όπως καρδιαγγειακά νοσήματα, σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 και ορισμένες μορφές καρκίνου.

Παρόλα αυτά, τις τελευταίες δεκαετίες παρουσιάζεται αρκετά συχνά ο όρος «παράδοξο της παχυσαρκίας», ο οποίος αναφέρεται στο γεγονός ότι, παχύσαρκα ή υπέρβαρα άτομα εμφάνισαν καλύτερη κλινική πορεία και μικρότερα ποσοστά θανάτου, μετά από καρδιαγγειακού τύπου επέμβαση, σε σύγκριση με άτομα φυσιολογικού σωματικού βάρους.⁵ Επισημαίνεται ότι, η εμφάνιση καλύτερης κλινικής κατάστασης στην ομάδα των παχύσαρκων, σε σύγκριση με την ομάδα των ασθενών φυσιολογικού βάρους, παρατηρείται σε μια συγκεκριμένη ομάδα παθολογικών καταστάσεων (Πίνακας 1). Ταυτόχρονα, υπάρχουν και άλλες παράδοξες θεωρίες («Classic obesity paradox», «Pre-obesity», «Fat but fit», «Healthy obesity») σχετικά με την επίδραση της παχυσαρκίας στην ανθρώπινη υγεία, οι οποίες συμφωνούν στο γεγονός ότι, η παχυσαρκία και το περίσσειο σωματικό βάρος ενδέχεται να δρουν ως προστατευτικοί ή μη επιβαρυντικοί παράγοντες ενάντια στην ανάπτυξη χρόνιων νοσημάτων.⁶

Αναφορικά με τη θεωρία «Fat but fit», παχύσαρκα άτομα, τα οποία διαθέτουν φυσιολογική αρτηριακή πίεση και φυσιολογικές τιμές βιοχημικών δεικτών (π.χ. συγκέντρωση γλυκόζης και λιπιδίων στο αίμα) και ακολουθούν ένα συστηματικό εβδομαδιαίο πρόγραμμα σωματικής δραστηριότητας, φαίνεται ότι, δεν διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων, σε σύγκριση με τους σωματικά δραστήριους ενήλικες φυσιολογικού σωματικού βάρους. Επίσης, υποστηρίζεται ότι, οι υγιείς και σωματικά δραστήριοι παχύσαρκοι έχουν χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου, λόγω χρόνιων νοσημάτων, σε σύγκριση με άτομα φυσιολογικού βάρους που δεν κάνουν άσκηση.⁶ Σύμφωνα με μελέτη⁷, παχύσαρκοι άνδρες με υπέρταση, οι οποίοι ακολουθούσαν συστηματικά ένα εβδομαδιαίο πρόγραμμα ασκήσεων, δεν είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο θανάτου, σε σύγκριση με τους σωματικά δραστήριους φυσιολογικού βάρους ενήλικες. Η υπεροχή της σωματικής δραστηριότητας στους υγιείς παχύσαρκους επιβεβαιώθηκε και από άλλη μελέτη.⁸ Πιο συγκεκριμένα, οι υγιείς παχύσαρκοι συμμετέχοντες χαρακτηρίζονταν από μεγαλύτερα επίπεδα σωματικής άσκησης, σε σύγκριση με τους παχύσαρκους συμμετέχοντες, που δεν ήταν απόλυτα υγιείς. Επίσης, οι υγιείς παχύσαρκοι είχαν χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου από χρόνια νοσήματα (καρδιαγγειακά, καρκίνο), σε σύγκριση με τους μη υγιείς παχύσαρκους. Παρόλα αυτά, δεν βρέθηκε σημαντική διαφορά μεταξύ των υγιών παχύσαρκων και των υγιών ατόμων φυσιολογικού σωματικού βάρους.⁸ Από την άλλη πλευρά, πρόσφατη μελέτη⁹ βρήκε ότι, τα υγιή παχύσαρκα άτομα χαρακτηρίζονται από αυξημένο κίνδυνο αθηροσκλήρυνσης των αρτηριών τους. Γεγονός που δείχνει ότι, τα υγιή παχύσαρκα άτομα δεν έχουν κάποιο προστατευτικό παράγοντα έναντι της δημιουργίας αθηρωματικής πλάκας στα αγγεία.⁹ Πρόσφατη μελέτη¹⁰ διερεύνησε τον κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακών νοσημάτων στην ομάδα παχύσαρκων και υπέρβαρων ατόμων, τα οποία παρακολούθησαν οι ερευνητές για 12 χρόνια. Η μελέτη βρήκε ότι, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρδιαγγειακών νοσημάτων δεν αυξήθηκε στους παχύσαρκους και υπέρβαρους που ήταν υγιείς, ενώ αυξήθηκε στους συμμετέχοντες που εμφάνισαν μεταβολικό σύνδρομο [το μεταβολικό σύνδρομο χαρακτηρίζεται από αυξημένη συγκέντρωση γλυκόζης νηστείας αίματος (≥100mg/dl) και τριγλυκερίδια (≥150mg/dl), χαμηλά επίπεδα HDL («καλής») χοληστερόλης (<40 mg/dl για άνδρες, <50 mg/dl για γυναίκες), υπέρταση (≥130/85) και παχυσαρκία]. Παρόλα αυτά, πρόσφατο δημοσίευμα του BBC¹¹ αναφέρεται σε πρόσφατη μη δημοσιευμένη μελέτη, η οποία έγινε σε 3,5 εκατομμύρια Άγγλους και υποστηρίζει ότι, τα παχύσαρκα υγιή άτομα συνεχίζουν να χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερο κίνδυνο ανάπτυξης καρδιαγγειακών νοσημάτων, σε σύγκριση με τους φυσιολογικού βάρους ενήλικες.

Συμπερασματικά, η τήρηση ενός εβδομαδιαίου προγράμματος σωματικής άσκησης και μιας ισορροπημένης διατροφής αποτελούν βασικούς παράγοντες αποφυγής της εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου σε παχύσαρκα ή υπέρβαρα άτομα. Το υπερβάλλον σωματικό βάρος και, ειδικότερα, το αυξημένο κοιλιακό λίπος αποτελούν βασικούς παράγοντες ινσουλινοαντίστασης και προώθησης διαδικασιών μακροχρόνιας φλεγμονής, καταστάσεις που οδηγούν στην εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων. Επομένως, υγιή παχύσαρκα άτομα με αυξημένα επίπεδα σωματικής άσκησης διατρέχουν σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου και νόσησης από χρόνιες ασθένειες, σε σύγκριση με παχύσαρκα άτομα που έχουν μεταβολικό σύνδρομο. Παρόλα αυτά, τα υγιή παχύσαρκα άτομα δεν έχουν χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου και νόσησης από χρόνια νοσήματα, σε σχέση με τα άτομα φυσιολογικού βάρους. Συνεπώς, η απώλεια σωματικού βάρους συνεχίζει να αποτελεί τη βέλτιστη δυνατή πρακτική μείωσης το κινδύνου ανάπτυξης χρόνιων νοσημάτων σε παχύσαρκα άτομα.

1. Ng M, Fleming T, Robinson M, Thomson B, Graetz N, Margono, C. et al. Global, regional, and national prevalence of overweight and obesity in children and adults during 1980–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013. The Lancet. 2014; 384(9945):766-781.
2. Lu Y, Hajifathalian K, Ezzati, M, Woodward M, Rimm EB, Danaei G. et al. Metabolic mediators of the effects of body-mass index, overweight, and obesity on coronary heart disease and stroke: a pooled analysis of 97 prospective cohorts with 1.8 million participants. Lancet. 2014; 383(9921), 970-983.
3. Nakamura K, Fuster JJ, Walsh K. Adipokines: a link between obesity and cardiovascular disease. Journal of cardiology. 2014; 63(4):250-259.
4. Farhat T, Iannotti RJ, Caccavale LJ. Adolescent overweight, obesity and chronic disease-related health practices: mediation by body image. Obesity facts. 2014; 7(1), 1-14.
5. Gruberg L, Weissman NJ, Waksman R, Fuchs S, Deible R, Pinnow, EE. et al. The impact of obesity on the short-term and long-term outcomes after percutaneous coronary intervention: The obesity paradox? Journal of the American College of Cardiology. 2002; 39, 578-584.
6. McAuley PA, Blair SN. Obesity paradoxes. J Sports Sci. 2011; 29(8):773-782.
7. McAuley PA, Sui X, Church TS, Hardin JW, Myers JN, Blair SN. The joint effects of cardiorespiratory fitness and adiposity on mortality risk in men with hypertension. American Journal of Hypertension. 2009; 22, 1062-1069.
8. Ortega FB, Lee DC, Katzmarzyk PT, Ruiz JR, Sui X, Church TS, Blair SN. The intriguing metabolically healthy but obese phenotype: cardiovascular prognosis and role of fitness. Eur Heart J. 2013; 34(5):389-97.
9. Kim TJ, Shin HY, Chang Y, Kang M, Jee J, Choi YH, Ahn HS, Ahn SH, Son HJ, Ryu S. Metabolically healthy obesity and the risk for subclinical atherosclerosis. Atherosclerosis. 2017; pii: S0021-9150(17)30138-7.
10. Mirzaei B, Abdi H, Serahati S, Barzin M, Niroomand M, Azizi F, Hosseinpanah F. Cardiovascular risk in different obesity phenotypes over a decade follow-up: Tehran Lipid and Glucose Study. Atherosclerosis. 2017;258:65-71.
11. BBC. 'Fat but fit is a big fat myth'. 2017; Available at: http://www.bbc.com