Μεγάλος αριθμός αθλητών ακολουθεί συχνά δίαιτες, οι οποίες βασίζονται στην παροχή μεγαλύτερου ποσοστού υδατανθράκων ή μεγαλύτερου ποσοστού λιπών και πρωτεϊνών, με απώτερο σκοπό την μεθοδευμένη κινητοποίηση του οργανισμού προς αξιοποίηση συγκεκριμένων μακροθρεπτικών συστατικών. Βασικός σκοπός των συγκεκριμένων διαιτητικών πρακτικών είναι η μεγιστοποίηση της παραγόμενης ενέργειας κατά την άθληση. Δεδομένου ότι, οι ημέρες των αγώνων απαρτίζουν τη σημαντικότερη περίοδο της αθλητικής χρονιάς για όλους τους αθλητές, παρατηρείται μεγάλη κινητοποίηση τόσο των ίδιων, όσο και των προπονητών τους, ως προς τη σύσταση της δίαιτας, που θα ακολουθήσουν εκείνες τις ημέρες, σε μακροθρεπτικά συστατικά.

Σύμφωνα με μελέτες^1-3, η εναλλαγή της σύστασης του διαιτητικού πλάνου ως προς την περιεκτικότητά του σε υδατάνθρακες αποτελεί μια βασική διαιτητική πρακτική ενίσχυσης της αθλητικής απόδοσης, ιδιαίτερα κατά την ημέρα των αγώνων. Υποστηρίζεται ότι, αλλαγή της συνολικά ημερήσιας προσλαμβανόμενης ποσότητας υδατανθράκων, δηλαδή, αύξηση ή μείωση της υδατανθρακικής πρόσληψης κατά τη διάρκεια της προπόνησης σε επαγγελματίες αθλητές, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές μεταβολές του μεταβολισμού των διαιτητικών υποστρωμάτων. Ειδικότερα, η εναλλαγή της προσλαμβανόμενης ποσότητας υδατανθράκων συντελεί σε αλλαγή συγκεκριμένων μεταβολικών μονοπατιών προσαρμογής του μεταβολισμού του ατόμου στις συνθήκες της άσκησης, συμπεριλαμβανομένης της οξείδωσης των εξωγενώς προσλαμβανόμενων υδατανθράκων.⁴ Αρκετές μελέτες^5-8 υποστηρίζουν ότι, η έναρξη ενός προπονητικού προγράμματος με χαμηλά διαθέσιμα επίπεδα γλυκογόνου ενισχύει την έκφραση γονιδίων, τα οποία εμπλέκονται στη μιτοχονδριακή γένεση και, συνεπώς, στην ενίσχυση της δυνατότητας του οργανισμού να παράγει ενέργεια, μέσω του αυξημένου αριθμού μιτοχονδρίων. Παρόλα αυτά, στο σύνολο αυτών των μελετών δεν παρατηρήθηκε σημαντική βελτίωση της αθλητικής απόδοσης, καθώς το όφελος της αύξησης της μιτοχονδριακής γένεσης, ίσως, επικαλύφθηκε από τη μειωμένη δυνατότητα παραγωγής ενέργειας υπό συνθήκες έντονης άσκησης, λόγω των χαμηλών διαθέσιμων υδατανθρακικών πηγών.³

Δεδομένου ότι, βασικός σκοπός όλων των συστημάτων του οργανισμού είναι η τήρηση της ομοιόστασης, ακραίες διαιτητικές πρακτικές θα μπορούσαν να διαταράξουν την ισορροπία των μεταβολικών μονοπατιών. Ειδικότερα, παρατηρείται ότι, ακραίες αλλαγές στη διαιτητική πρόσληψη υδατανθράκων με εξαιρετικά σημαντική μείωση της προσλαμβανόμενης ποσότητας ή εξαιρετικά μεγάλη φόρτιση του οργανισμού με απλούς υδατάνθρακες οδηγεί σε αλλαγές της ικανότητας του εντέρου να απορροφά την προσλαμβανόμενη ποσότητα υδατανθράκων. Διαταραγμένη απορρόφηση των υδατανθράκων από το έντερο οδηγεί σε ταυτόχρονη αλλαγή του μεταβολισμού των διαιτητικών υδατανθράκων (πρόσληψή τους από εξωγενής πηγές) και, συνεπώς, σε μεταβολές του ποσού της παραγόμενης ενέργειας.^9,10 Επομένως, η ικανότητα του εντέρου απέναντι στην απορρόφηση των υδατανθράκων βασίζεται στην προσλαμβανόμενη ποσότητα υδατανθράκων από τη δίαιτα. Ομοίως, η απορροφητική ικανότητα του εντέρου βασίζεται και στην καταναλισκόμενη ποσότητα λίπους. Σε περίπτωση που η καταναλισκόμενη ποσότητα υδατανθράκων, για παράδειγμα γλυκόζης, αυξηθεί, τότε η απορροφητική ικανότητα του εντέρου ως προς την απορρόφηση των υδατανθράκων (στην παρούσα περίπτωση της γλυκόζης) αυξάνεται, γεγονός που, δεν συμβαίνει στην απορροφητική ικανότητα του εντέρου απέναντι στη φρουκτόζη, καθώς αυτή διατηρείται ανέπαφη. Επισημαίνεται ότι, αύξηση της καταναλισκόμενης φρουκτόζης αυξάνει την επακόλουθη απορρόφησή της από το έντερο, χωρίς όμως ταυτόχρονη αύξηση της απορροφητικής ικανότητας για τη γλυκόζη.⁹ Στην ακόλουθη εικόνα (Εικόνα 1) παρουσιάζεται ο τρόπος προσαρμογής της απορροφητικής ικανότητας του εντέρου, καθώς, και του μεταβολισμού υδατανθράκων και λιπών απέναντι στη διαιτητική πρόσληψη υδατανθράκων. Επισημαίνεται ότι, μείωση της προσλαμβανόμενης ποσότητας υδατανθράκων οδηγεί σε μειωμένη απορροφητική ικανότητα, καθώς επέρχεται μείωση της γονιδιακής έκφρασης των υποδοχέων της γλυκόζης (GLUT-1), με άμεσο επακόλουθο την μείωση του ρυθμού απορρόφησης της γλυκόζης από τα κύτταρα. Αντιθέτως, αυξημένη προσφορά γλυκόζης στον οργανισμό συνεπάγεται αύξηση της ύπαρξης υποδοχέων γλυκόζης στην επιφάνεια των κυττάρων και, συνεπώς, αύξηση της απορρόφησης γλυκόζης από τα κύτταρα.⁹

Εικόνα 1. Προσαρμογή της απορροφητικής ικανότητας του εντέρου, καθώς και του μεταβολισμού υδατανθράκων και λιπών, αναλόγως της υδατανθρακικής πρόσληψης.

Η ικανότητα του εντέρου να απορροφά τους υδατάνθρακες που προσλαμβάνονται από τη δίαιτα είναι άκρως σημαντική για την ομάδα των αθλητών, καθώς μειωμένη απορρόφηση των εξωγενώς προσλαμβανόμενων υδατανθράκων θα μπορούσε να οδηγήσει σε μειωμένο υδατανθρακικό μεταβολισμό και, συνεπώς, μειωμένη παραγωγή ενέργειας. Η μειωμένη παραγωγή ενέργειας αποτελεί καθοριστικό παράγοντα μείωσης της αθλητικής απόδοσης. Το σύνολο των αθλούμενων θα πρέπει να θυμάται ότι, ακραία μείωση της προσλαμβανόμενης ποσότητας υδατανθράκων συνεπάγεται και, ταυτόχρονη, μείωση της ικανότητας απορρόφησής του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα επίδρασης της απορροφητικής ικανότητας στην αξιοποίηση των υδατανθράκων της τροφής είναι η περίπτωση των αθλητών που ακολουθούν δίαιτες εξαιρετικά φτωχές σε υδατάνθρακες και κατά τη διάρκεια ή πριν τον αγώνα καταναλώνουν ροφήματα ή τρόφιμα πλούσια σε απλούς υδατάνθρακες. Τα συγκεκριμένα άτομα διαθέτουν μικρή απορροφητική ικανότητα, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να απορροφήσουν και, μετέπειτα, να αξιοποιήσουν τους προσλαμβανόμενους υδατάνθρακες από τη στιγμιαία φόρτιση του οργανισμού. Ενώ, ταυτόχρονα, ενδέχεται να αντιμετωπίσουν γαστρεντερικά προβλήματα κατά τη διάρκεια του αγώνα μετά την υδατανθρακική φόρτιση. Επομένως, η περιοδικότητα στην αλλαγή της διαιτητικής σύστασης σε υδατάνθρακες θα ήταν μια εξαιρετικά συνετή επιλογή πρόληψης διαταραχής της απορροφητικής ικανότητας του εντέρου.

1. Jeukendrup AE. Periodized Nutrition for Athletes. Sports Medicine. 2017; 1-13.
2. Hawley JA, Burke LM, Phillips SM, Spriet LL. Nutritional modulation of training-induced skeletal muscle adaptations. Journal of Applied Physiology. 2011; 110(3): 834-845.
3. Marquet LA, Brisswalter J, Louis J, Tiollier E, Burke LM, Hawley JA, Hausswirth C. Enhanced endurance performance by periodization of CHO intake:“sleep low” strategy. Med Sci Sports Exerc. 2016; 48(4): 663-72.
4. Cox GR, Clark SA, Cox AJ, Halson SL, Hargreaves M, Hawley JA, Jeacocke N, Snow RJ, Yeo WK, Burke LM. Daily training with high carbohydrate availability increases exogenous carbohydrate oxidation during endurance cycling. Journal of Applied Physiology. 2010; 109(1): 126-134.
5. Van Proeyen K, Szlufcik K, Nielens H, Ramaekers M, Hespel P. Beneficial metabolic adaptations due to endurance exercise training in the fasted state. J Appl Physiol. 2011; 110(1): 236-245.
6. Hansen AK, Fischer CP, Plomgaard P, Andersen JL, Saltin B, Pedersen BK. Skeletal muscle adaptation: training twice every second day vs. training once daily. J Appl Physiol . 2005;98(1): 93-99.
7. Yeo WK, Paton CD, Garnham AP, Burke LM, Carey AL, Hawley JA. Skeletal muscle adaptation and performance responses to once a day versus twice every second day endurance training regimens. J Appl Physiol. 2008;105(5): 1462-1470.
8. Hulston CJ, Venables MC, Mann CH, Martin C, Philp A, Baar K, Jeukendrup AE. Training with low muscle glycogen enhances fat metabolism in well-trained cyclists. Med Sci Sports Exerc. 2010;42(11): 2046-2055.
9. Jeukendrup AE. Training the Gut for Athletes. Sports Medicine. 2017; 47(Suppl 1): 101.
10. Murray R. Training the gut for competition. Current sports medicine reports. 2006; 5(3): 161.