Η γαστρίτιδα αποτελεί μια μη ειδική φλεγμονή του γαστρικού βλεννογόνου και διακρίνεται σε 3 κατηγορίες, την οξεία γαστρίτιδα, τη διαβρωτική γαστρίτιδα και τη χρόνια ή ατροφική γαστρίτιδα. Στα πιο κοινά αίτια γαστρίτιδας κατατάσσονται η λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter pylori), η λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων (ΜΣΑΦ) και οι οφειλόμενες σε υπερένταση (stress) αλλοιώσεις του βλεννογόνου.¹ Πιο συγκεκριμένα, η εμφάνιση οξείας γαστρίτιδας σχετίζεται άμεσα με την υπερβολική κατανάλωση αλκοολούχων ποτών, την συχνή πρόσληψη ΜΣΑΦ (όπως ασπιρίνη) και την έκθεση σε συγκεκριμένα παθογόνα. Η εμφάνιση της χρόνιας γαστρίτιδας γίνεται συνήθως μετά από επαναλαμβανόμενα επεισόδια οξείας γαστρίτιδας και σχετίζεται άμεσα με την λοίμωξη από το Helicobacter pylori.² Παράλληλα, το κάπνισμα και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ φαίνεται πως αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης χρόνιας γαστρίτιδας. Όσον αφορά τα κλινικά συμπτώματα, η οξείας μορφής γαστρίτιδα συνοδεύεται από πόνο, ναυτία και έμετο σύντομης διάρκειας. Η χρόνιας μορφής γαστρίτιδα συνήθως εκδηλώνεται κλινικά μέσω της εμφάνισης πεπτικού έλκους ή καρκίνου του στομάχου.³

Το Helicobacter pylori είναι ένα αρνητικό κατά Gram βλεφαριδοφόρο βακτηρίδιο, το οποίο αποτελεί το βασικότερο αίτιο χρόνιας γαστρίτιδας και εντοπίζεται στο 80-95% των περιπτώσεων έλκους δωδεκαδακτύλου και στο 70-90% των περιπτώσεων έλκους στομάχου. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη⁴ , η συχνότητα εμφάνισης λοίμωξης από Helicobacter pylori ήταν υψηλότερη στις Ανατολικές και Νότιες περιοχές της Ευρώπης, σε σύγκριση με τις Βόρειες και Δυτικές Ευρωπαϊκές περιοχές. Ο αποικισμός με ελικοβακτηρίδιο είναι συχνότερος στα άτομα των χαμηλότερων κοινωνικοοικονομικών τάξεων. Παράλληλα, η συχνότητα εμφάνισης του συγκεκριμένου βακτηρίου φαίνεται πως αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας και κορυφώνεται μετά την ηλικία των 50 ετών (Διάγραμμα 1).

Διάγραμμα 1: Η συχνότητα εμφάνισης της λοίμωξης από Helicobacter pylori ανά ηλικιακή ομάδα σε διάφορες Ευρωπαϊκές χώρες.

Η θεραπευτική αντιμετώπιση της γαστρίτιδας έγκειται κατά κύριο λόγω στη χορήγηση φαρμάκων και στην τροποποίηση καθημερινών συνηθειών του ατόμου. Αναφορικά με τη φαρμακευτική αντιμετώπιση, συστήνεται η χορήγηση αντιόξινων και ανασταλτικών της γαστρικής έκκρισης. Κύριος στόχος αυτών των φαρμάκων είναι ο περιορισμός της έκκρισης υδροχλωρικού οξέος στο στομάχι. 1,3 Σε περίπτωση λοίμωξης από το Helicobacter pylori συστήνεται η χορήγηση αντιβιοτικών, με σκοπό την εκρίζωση του μικροβιακού στελέχους. 1 Παράλληλα, το άτομο με γαστρίτιδα θα πρέπει να τροποποιήσει συμπεριφορικούς και διαιτητικούς παράγοντες της καθημερινότητάς του, που επιτείνουν τη φλεγμονή του γαστρικού βλεννογόνου. Σε αυτό το σημείο παρατίθονται ορισμένες συμβουλές διαιτητικής και συμπεριφορικής αντιμετώπισης της γαστρίτιδας:

• Η επαρκής ενυδάτωση (8-10 ποτήρια νερό ημερησίως) και η κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων, αποτελεί την κύρια διαιτητική διαχείριση της οξείας γαστρίτιδας, η οποία εκδηλώνεται με ναυτία και έμετο.³
• Στις περιπτώσεις χρόνιας γαστρίτιδας, ενδέχεται να υπάρξει έλλειψη σιδήρου και βιταμίνης Β12 στον οργανισμό. Τα μειωμένα επίπεδα σιδήρου και Β12 σχετίζονται άμεσα με την εμφάνιση αναιμίας, ειδικά στους ηλικιωμένους. Συνεπώς, συστήνεται παρακολούθηση και χορήγηση κατάλληλων συμπληρωμάτων σε αυτά τα άτομα.^2,3
• Συστήνεται η κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων (5 γευμάτων ημερησίως) και η επαρκής μάσηση της τροφής. Η κατανάλωση ενός πλούσιου γεύματος ενδέχεται να επιτείνει τα συμπτώματα δυσφορίας, λόγω της έντονης έκκρισης γαστρικού οξέος κατά τη διαδικασία της πέψης.^3,5
• Αποφύγεται την κατάκλιση για τουλάχιστον 1 ώρα μετά τα γεύματα, καθώς υπάρχει αυξημένος κίνδυνος γαστροοισοφαγικής παλλινδρόμησης και επιδείνωσης της γαστρικής δυσφορίας.²
• Συστήνεται η αποφυγή της κατανάλωσης μπαχαρικών και καρυκευμάτων (όπως πιπέρι, πάπρικα, σκόρδο, μέντα, γαρύφαλλο), τροφίμων πλούσιων σε λίπος, τηγανητών και όξινων φαγητών, καθώς διεγείρουν την έκκριση γαστρικού οξέος και προάγουν την εμφάνιση γαστροοισοφαγικής παλλινδρόμησης.⁵
• Αποφυγή της υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ, καθώς εντείνει το διαβρωτικό ρόλο του γαστρικού οξέος. Συνεπώς, η ημερήσια κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να περιορίζεται σε 1-2 αλκοολούχα ποτά (1 ποτήρι κρασί, 1 κουτάκι μπύρα, 45ml ποτό απόσταξης).³
• Συστήνεται ο περιορισμός της καφεϊνης, καθώς φαίνεται πως διεγείρει την έκκριση του γαστρικού υγρού. Συνεπώς, προσπαθείστε να περιορίσετε την ημερήσια κατανάλωση καφέ, ροφημάτων τσαγιού και αναψυκτικών που περιέχουν καφεϊνη.⁵
• Συστήνεται η ημερήσια κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, η εβδομαδιαία κατανάλωση φασολιών και η προτίμηση τσαγιού από βότανα (herbal tea), καθώς είναι πλούσια σε φλαβονοειδή. Πιο συγκεκριμένα, τα προαναφερόμενα τρόφιμα είναι πλούσια σε καεμφερόλη (Kaempferol), η οποία φαίνεται πως αντιμετωπίζει αποτελεσματικά την φλεγμονή του γαστρικού βλεννογόνου, που σχετίζεται με τη λήψη ΜΣΑΦ και ασπιρίνης.⁶
• Συστήνεται η κατανάλωση πράσινου τσαγιού, καθώς σύμφωνα με αρκετά πρόσφατη μελέτη⁷ η μακροπρόθεσμη κατανάλωση ροφημάτων πράσινου τσαγιού σχετίστηκε στατιστικώς σημαντικά με αποτελεσματική αντιμετώπιση της χρόνιας γαστρίτιδας, λόγω λοίμωξης από το Helicobacter pylori και μείωση του κινδύνου καρκινογένεσης.
• Σύμφωνα με μελέτη⁸ , η κατανάλωση γάλακτος που έχει υποστεί ειδική ζύμωση και περιέχει λακτοβάκιλλους johnsonii (Lactobacillus johnsonii), μπορεί να βοηθήσει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της γαστρίτιδας, που οφείλεται στο Helicobacter pylori, μέσω της ενισχυτικής δράσης επί της φαρμακευτικής αγωγής.
• Προσπαθείστε να περιορίσετε τα αγχώδη συναισθήματα, καθώς το άγχος αυξάνει την έκκριση των γαστρικών οξέων, ερεθίζοντας περαιτέρω το γαστρικό βλεννογόνο.
• Αποφύγεται ή διακόψτε το κάπνισμα, καθώς αποτελεί παράγοντα έκκρισης γαστρικού οξέος, ερεθίζοντας περαιτέρω το γαστρικό βλεννογόνο.
• Αποφύγεται τη λήψη ΜΣΑΦ, καθώς επιτείνουν τη διάβρωση του γαστρικού βλεννογόνου.

Εν κατακλείδι, η γαστρίτιδα αποτελεί μια φλεγμονώδη πάθηση του γαστρεντερικού σωλήνα, η οποία μπορεί να προληφθεί σε σημαντικό ποσοστό με την υιοθέτηση κατάλληλων συμπεριφορών. Ορισμένες βασικές συμβουλές πρόληψης της εμφάνισης γαστρίτιδας είναι οι ακόλουθες^1,5,9 :

• Τακτικό και σωστό πλύσιμο των χεριών μετά τη χρήση τουαλέτας, κατά την παρασκευή των τροφίμων και πριν την κατανάλωση του φαγητού, έτσι ώστε να περιορίσουμε την πιθανότητα μόλυνσης από το Helicobacter pylori.
• Η σωστή διαχείριση των στρεσσογόνων παραγόντων του περιβάλλοντος συμβάλει στον περιορισμό του άγχους και στην πρόληψη της υπερέκκρισης γαστρικού οξέος, που συμβάλει στο σχηματισμό γαστρίτιδας.
• Αποφυγή ή διακοπή του καπνίσματος.
• Αποφυγή της συχνής χρήσης ΜΣΑΦ.

1. Andreoli TE, Benjamin I, Griggs RC, Carpenter CCJ. Andreoli and carpenter’s Cecil essentials of medicine: With STUDENT CONSULT online access (Cecil essentials of medicine). 7th ed. Philadelphia: Elsevier Health Sciences; 2010.
2. Tang X, Lu B, Zhou L, Zhan S, Li Z, Li B, Gao R, Wang F, Wang P, Yang J, Liu G, Zhang Y, Che G, Lin M, Bian L, Zhao Y. Clinical practice guideline of Chinese medicine for chronic gastritis. Chinese Journal of Integrative Medicine. 2012 Jan;18(1):56–71.
3. Τhomas B, Bishop J. Manual of Dietetic Practice 4th Edition. Oxford: Blackwell Publishing; 2007.
4. Roberts SE, Morrison-Rees S, Samuel DG, Thorne K, Akbari A, Williams JG. Review article: The prevalence of Helicobacter pylori and the incidence of gastric cancer across Europe. Alimentary Pharmacology & Therapeutics. 2015 Nov 23;43(3):334–45.
5. Ζαμπέλας Α. Κλινική διαιτολογία και διατροφή με στοιχεία παθολογίας. Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδη; 2007.
6. Kim SH, Park JG, Sung G-H, Yang S, Yang WS, Kim E, Kim JH, Ha VT, Kim HG, Yi Y-S, Baek K-S, Sung NY, Lee M, Cho JY. Kaempferol, a dietary flavonoid, ameliorates acute inflammatory and nociceptive symptoms in gastritis, pancreatitis, and abdominal pain. Molecular Nutrition & Food Research. 2015; 59(7):1400-1405.
7. Jeong M, Park J-M, Han Y-M, Kangwan N, Kwon S-O, Kim B-N, Kim W-H, Hahm K-B. Dietary intervention of artemisia and green tea extracts to rejuvenate Helicobacter pylori -associated chronic atrophic Gastritis and to prevent Tumorigenesis. Helicobacter. 2016;21(1):40-59.
8. Pantoflickova D, Corthesy-Theulaz I, Dorta G, Stolte M, Isler P, Rochat F, Enslen M, Blum AL. Favourable effect of regular intake of fermented milk containing Lactobacillus johnsonii on Helicobacter pylori associated gastritis. Alimentary Pharmacology and Therapeutics. 2003;18(8):805-813.
9. Lemone P, Burke K. Medical-surgical nursing: critical thinking in client care. 3rd ed. Vol. II. Athens: Medical versions Lagos Dimitrios; 2006.