Το κάπνισμα αποτελεί ένα είδος απόλαυσης για τους περισσότερους καπνιστές, ειδικά, κατά την έναρξη αυτής της συνήθειας. Παρόλα αυτά, η συνήθεια αυτή οδηγεί, μακροχρόνια, στην εμφάνιση διαταραχών του αναπνευστικού συστήματος που μπορούν να γίνουν έως και απειλητικές για τη ζωή. Ειδικότερα, η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) αποτελεί μια βραδέως εξελισσόμενη απόφραξη των αεροφόρων οδών και χαρακτηριστικό νόσημα των χρόνιων καπνιστών. Τυπικά, η ΧΑΠ περιλαμβάνει δυο διαφορετικές παθοφυσιολογικές διεργασίες, αφενός τη χρόνια βρογχίτιδα και αφετέρου το εμφύσημα. Συνήθως όμως επικρατεί το ένα από τα δυο στοιχεία της. Συχνά συνυπάρχει και χρόνιο βρογχικό άσθμα. Οι εισπνεόμενες ερεθιστικές ουσίες του καπνού προκαλούν χρόνια φλεγμονή με αγγειοδιαστολή, συμφόρηση και οίδημα του βλεννογόνου των βρόγχων.^1,2 Με διαφορετικό μηχανισμό δημιουργίας, κάθε είδος διαταραχής της ομοιοστατικής λειτουργίας των βρογχικών και κυψελιδικών βλεννογόνων οδηγεί μακροχρόνια στη στένωση των αεροφόρων οδών και της παραγωγής άφθονων εκκρίσεων που παρεμποδίζουν την αναπνοή. Η διάγνωση της χρόνιας βρογχίτιδας και του εμφυσήματος καθίσταται ικανή μετά τη διεξαγωγή ειδικών κλινικών δοκιμασιών όπως, δοκιμασίες αναπνευστικής λειτουργίας, σπινθηρογράφημα αερισμού-αιμάτωσης, προσδιορισμός επιπέδων α1-αντιθρυψίνης ορού, αέρια αρτηριακού αίματος, παλμική οξυμετρία, μέτρηση του εκπνεόμενου διοξειδίου του άνθρακα (καπνογράφημα) και ακτινογραφία θώρακα.²

Η διακοπή του καπνίσματος δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να προλάβει την εμφάνιση ΧΑΠ, αλλά και να βελτιώσει την αναπνευστική του λειτουργία ακόμη και όταν η νόσος έχει ήδη διαγνωσθεί. Έχει παρατηρηθεί σημαντική βελτίωση όλων των κλινικών χαρακτηριστικών του ασθενούς με διακοπή του καπνίσματος.² Παρόλα αυτά, η διακοπή του καπνίσματος, ειδικά στους χρόνιους καπνιστές, χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά δύσκολη και επίπονη. Πολλές μέθοδοι διακοπής του καπνίσματος έχουν προταθεί τις τελευταίες δεκαετίες, με εκείνη της φαρμακευτικής αγωγής να κατέχει εξέχουσα θέση στις προτιμήσεις των περισσότερων επαγγελματιών υγείας. Η φαρμακευτική αγωγή διακοπής του καπνίσματος έγκειται σε θεραπεία αντικατάστασης της νικοτίνης και το σύνολο των σκευασμάτων δρα στοχευμένα στο κεντρικό νευρικό σύστημα (ΚΝΣ) του ανθρώπου με αποτέλεσμα την εκδήλωση αρκετών ανεπιθύμητων ενεργειών κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Φάρμακα που δρούν ως αντικαταστάτες της νικοτίνης (π.χ. εισπνεόμενα ή αυτοκόλλητα νικοτίνης), εκλεκτικοί αναστολείς της νευρωνικής επαναπρόσληψης των κατεχολαμινών (βουπροπιόνη) και μερικοί αγωνιστές των α4β2 νευρωνικών νικοτινικών υποδοχέων της ακετυλχολίνης (βαρενικλίνη) συμπεριλαμβάνονται στην προτεινόμενη θεραπεία διακοπής του καπνίσματος. Οι πιο συχνά αναφερόμενες ανεπιθύμητες ενέργειες των εν λόγω φαρμάκων είναι γαστρεντερικά προβλήματα, πονοκέφαλοι, ναυτία, ευερεθιστότητα, αϋπνία και ξηροστομία. Ενώ, άτομα με καρδιαγγειακά προβλήματα θα πρέπει να συμβουλευτούν τον ιατρό τους πριν την έναρξη αυτού του είδους της φαρμακευτικής αγωγής.³

Η βαρενικλίνη (champix) αποτελεί ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα φάρμακα διακοπής του καπνίσματος, καθώς πέραν των προαναφερόμενων ανεπιθύμητων ενεργειών, έχει συσχετισθεί και με την εμφάνιση κατάθλιψης και αυτοκτονικού ιδεασμού. Το συγκεκριμένο φάρμακο προτείνεται να αποφεύγεται σε άτομα με ψυχικές διαταραχές και αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.³ Παρόλα αυτά, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ) στηριζόμενος σε μετα-ανάλυση 14 κλινικών παρεμβατικών μελετών⁴ υποστηρίζει ότι, τα οφέλη της βαρενικλίνης ως φάρμακο διακοπής καπνίσματος υπερτερούν της ελαφρώς αυξημένης εμφάνισης καρδιαγγειακών επεισοδίων. Παράλληλα, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (European Medicines Agency) έχει επιβεβαιώσει ότι, η σχέση οφέλους-κινδύνου για το Champix παραμένει θετική. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη⁵, οι συμμετέχοντες που χρησιμοποίησαν βαρενικλίνη για διακοπή του καπνίσματος απήχαν από το κάπνισμα με συνεχόμενο ρυθμό για 15-24 εβδομάδες κατά 25,2% περισσότερο σε σύγκριση με αυτούς που δεν έλαβαν αγωγή. Ακόμη, φάνηκε πως οι χρήστες βαρενικλίνης κατάφεραν να απέχουν από το κάπνισμα για έως και 1 χρόνο κατά 17% περισσότερο από τη μη ύπαρξη αγωγής. Ανεπιθύμητες ενέργειες εμφανίστηκαν σε μεγαλύτερο βαθμό στους χρήστες βαρενικλίνης μόλις κατά 1,5%, σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου.⁵ Άλλη μελέτη⁶ βρήκε ότι, 42,3% άτομα με ήπιας ή μέτριας μορφής ΧΑΠ κατάφεραν να σταματήσουν το κάπνισμα με χρήση βαρενικλίνης, ενώ 18,6% αυτών απήχαν από το κάπνισμα για διάστημα 1 έτους. Επισημαίνεται ότι, μελέτη⁷ που εκτίμησε το ποσοστό αποχής από το κάπνισμα και των αλλαγών στη συμπεριφορά σε καπνιστές με κατάθλιψη που πήραν βαρενικλίνη, έναντι αυτών που δεν πήραν, βρήκε αυξημένη αποτελεσματικότητα του φαρμάκου χωρίς ταυτόχρονη επιδείνωση της κατάθλιψης και των αγχωδών διαταραχών.

Παρόλα αυτά, η ενσυναίσθηση του ατόμου απέναντι στην αναγκαιότητα διακοπής του καπνίσματος, ειδικά σε περιπτώσεις χρόνιας βρογχίτιδας, εμφυσήματος ή άσθματος είναι ο βασικότερος θεραπευτικός παράγοντας. Μελέτη⁸ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, το υψηλό κίνητρο διακοπής του καπνίσματος αποτελεί το σημαντικότερο παράγοντα επιτυχούς αποχής από το κάπνισμα. Επομένως, η επιτυχής διακοπή του καπνίσματος έγκειται κατά κύριο λόγο στη λήψη ενεργού ρόλου απέναντι στο πρόβλημα και περιορίζει τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής. Στο σημείο αυτό ακολουθούν ορισμένες χρήσιμες συμβουλές για τη διακοπή του καπνίσματος:

• Εκτιμήστε την κατάσταση της υγείας σας και αναλογιστείτε την αναγκαιότητα διακοπής του καπνίσματος, ειδικά εάν πάσχετε από χρόνια βρογχίτιδα, εμφύσημα ή άσθμα.
• Καλό θα είναι να νιώθετε απόλυτα σίγουρος/η ως προς την απόφαση διακοπής του καπνίσματος, έτσι ώστε να έχετε πιο ισχυρή θέληση και η προσπάθεια να είναι πιο εύκολη για εσάς.
• Η ύπαρξη ισχυρής θέλησης σχετίζεται με αυξημένα ποσοστά επιτυχίας, ακόμη και χωρίς τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής υποκατάστασης της νικοτίνης.
• Συμβουλευτείτε τον ιατρό σας σε περίπτωση που έχετε κάποιο καρδιαγγειακό ή ψυχιατρικό νόσημα, ως προς την απόφαση λήψης βαρενικλίνης (champix).
• Η καθημερινή προσκόλληση σε μια ισορροπημένη διατροφή πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, θα βοηθήσει τον οργανισμό να προσλάβει όλες τις απαραίτητες βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, έτσι ώστε να ενισχυθεί η προσπάθεια διακοπής του καπνίσματος. Παράλληλα, προτιμήστε κιτρώδη φρούτα, όπως πορτοκάλια και γκρέιπφρουτ.
• Η κατανάλωση 2-3 μερίδων λιπαρών ψαριών (σολομού, σαρδέλλα, σκουμπρί, φαγκρί) ή η λήψη συμπληρωμάτων διατροφής λιπαρών ω-3, φαίνεται πως, βοηθά στη διαδικασία διακοπής του καπνίσματος.⁹
• Η επαρκής ενυδάτωση με κατανάλωση νερού ανά τακτά χρονικά διαστήματα βοηθά στην ενίσχυση της ευεξίας και του κορεσμού με αποτέλεσμα να μην επικεντρώνεστε στην απώλεια του τσιγάρου.
• Η καθημερινή σωματική δραστηριότητα κρίνεται απαραίτητη για την εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού. Πιο συγκεκριμένα, 30-45 λεπτά καθημερινής κολύμβησης σε συνδυασμό με έναν απογευματινό ή βραδινό περίπατο 15 λεπτών αποτελούν ιδανική επιλογή για τη διατήρηση επαρκών επιπέδων σωματικής δραστηριότητας.
• Αποφύγετε την συχνή και αυξημένη κατανάλωση γλυκών, καθώς οι απότομες διακυμάνσεις της γλυκόζης στο αίμα μπορεί να ενισχύσουν την επιθυμία να καπνίσετε. Για τον ίδιο λόγο, προτιμήστε τρόφιμα ολικής αλέσεως με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη.

1. Andreoli TE, Benjamin I, Griggs RC, Carpenter CCJ. Andreoli and carpenter’s Cecil essentials of medicine: With STUDENT CONSULT online access (Cecil essentials of medicine). 7th ed. Philadelphia: Elsevier Health Sciences; 2010.
2. Lemone P, Burke K. Παθολογική-Χειρουργική νοσηλευτική. Κριτική Σκέψη κατά τη Φροντίδα του Ασθενούς. Τόμος ΙΙ. 3η εκδ. Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Λαγός Δημήτριος; 2006.
3. Smalls TD, Broughton AD, Hylick EV, Woodard TJ. Providing medication therapy management for smoking cessation patients. Journal of pharmacy practice. 2015;28(1):21-25.
4. Singh S, Loke YK, Spangler JG, Furberg CD. Risk of serious adverse cardiovascular events associated with varenicline: a systematic review and meta-analysis. Canadian Medical Association Journal. 2011;183(12):1359-1366.
5. Ebbert JO, Hughes JR, West RJ, Rennard SI, Russ C, McRae TD et al. Effect of varenicline on smoking cessation through smoking reduction: a randomized clinical trial. Jama. 2015; 313(7):687-694.
6. Tashkin DP, Rennard S, Hays JT, Ma W, Lawrence D, Lee TC. Effects of varenicline on smoking cessation in patients with mild to moderate COPD: a randomized controlled trial. Chest Journal. 2011;139(3):591-599.
7. Anthenelli RM, Morris C, Ramey TS, Dubrava SJ, Tsilkos K, Russ C, Yunis C. Effects of Varenicline on Smoking Cessation in Adults With Stably Treated Current or Past Major Depression A Randomized Trial. Annals of internal medicine. 2013;159(6):390-400.
8. Gratziou C, Florou A, Ischaki E, Eleftheriou K, Sachlas A, Bersimis S, Zakynthinos S. Smoking cessation effectiveness in smokers with COPD and asthma under real life conditions. Respiratory medicine. 2014;108(4), 577-583.
9. Rabinovitz S. Effects of omega-3 fatty acids on tobacco craving in cigarette smokers: A double-blind, randomized, placebo-controlled pilot study. Journal of Psychopharmacology. 2014; 28(8), 804-809.