H παχυσαρκία αποτελεί πλέον ένα πρόβλημα το οποίο έχει λάβει διαστάσεις επιδημίας. Περισσότερο από το 50% του πληθυσμού των ΗΠΑ είναι είτε υπέρβαρο είτε παχύσαρκο. Παρά τις σημαντικές προόδους για τη μείωση του σωματικού βάρους ,η διαχείριση του σωματικού βάρους εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο των ερευνών.

Είναι γνωστό πως στη προσπάθειά τους για γρήγορη και εύκολη απώλεια βάρους , οι ασθενείς στρέφονται προς εναλλακτικές διατροφικές προσεγγίσεις.

Πρόσφατες δημοφιλείς «εναλλακτικές» δίαιτες προτείνουν το περιορισμό των υδατανθράκων αλλά επιτρέπουν την ελεύθερη πρόσληψη πρωτεϊνών και λίπους. Μια από τις πιο γνωστές δίαιτες αποτελεί η δίαιτα Atkins η οποία προτείνει αυστηρό περιορισμό στη πρόσληψη υδατανθράκων σε 20 γραμμάρια/ημέρα επιτρέποντας την ελεύθερη πρόσληψη τόσο θερμίδων όσο και πρωτεϊνών και λίπους. Οι δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες συχνά συστήνονται ως μέθοδοι απώλειας σωματικού βάρους καθώς ελαττώνουν τη μείωση της άλιπης μάζας σώματος η οποία συνυπάρχει στις περιπτώσεις απώλειας σωματικού βάρους .‘Ωστόσο, η υψηλή αυτή πρωτεϊνική πρόσληψη μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη καθολική υγεία του οργανισμού κάτι το οποίο υποστηρίζεται και από το Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) όπως επίσης και το American Medical Association (AMA) το Εθνικό Ίδρυμα Νεφρού ( Νational Kidney Foundation) και την Ελληνική Διαβητολογική Εταιρία (ΕΔΕ) .Ποικίλες μελέτες έχουν πραγματοποιηθεί για να διεξαχθεί ένα σαφές συμπέρασμα για το ζήτημα αυτό, μερικές από τις οποίες θα συζητηθούν παρακάτω.

Αρχικά , αξίζει να αναφερθεί πως μελέτη του Brief Reports απέδειξε ότι πρωτεϊνικές δίαιτες , με επικεφαλής τη δίαιτα Αtkins και τη δίαιτα Dukan , οδηγούν σε κετοξέωση . Όταν τα επίπεδα υδατανθράκων είναι χαμηλά στο αίμα , ο οργανισμός αναζητά άλλες πηγές ενέργειας για να πραγματοποιήσει τις λειτουργίες του . Η χρησιμοποίηση του λίπους ως πηγή ενέργειας οδηγεί στην αυξημένη παραγωγή κετονών η οποία ακολουθεί το ίδιο μεταβολικό μονοπάτι που προκαλεί και η διαβητική κετοξέωση.

ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗ

Η αντίσταση στην ινσουλίνη αποτελεί τη πιο συχνή μεταβολική επιπλοκή που σχετίζεται με τη παχυσαρκία , το κίνδυνο ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 καθώς και της στεφανιαίας νόσου .Η απώλεια βάρους που προέρχεται από τη μείωση της διαιτητικής πρόσληψης αποτελεί τη κυριότερη θεραπεία για τα παχύσαρκα άτομα καθώς βελτιώνει και ,σε ορισμένες περιπτώσεις , επαναφέρει πλήρως τη ευαισθησία στην ινσουλίνη στα φυσιολογικά επίπεδα. Ωστόσο , η απώλεια βάρους που προέρχεται από τη μειωμένη διατροφική πρόσληψη οδηγεί σε μείωση της άλιπης μάζας σώματος (συμπεριλαμβανομένης και της μυϊκής) κάτι το οποίο δεν είναι επιθυμητό σε πληθυσμιακές ομάδες υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη σαρκοπενίας , όπως είναι οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες . Ωστόσο, η αύξηση στη πρόσληψη πρωτεϊνών αν και υποστηρίζεται πως αντισταθμίζει αυτήν την απώλεια μυϊκής μάζας, έχει συσχετιστεί με μείωση της ευασθησίας στην ινσουλίνη και κατά συνέπεια αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2.

Έρευνα που δημοσιεύτηκε στο Cell Reports τον Οκτώβριο του 2016, μελέτησε την επίδραση μιας υποθερμιδικής δίαιτας φυσιολογικής σύστασης σε πρωτεΐνες σε σχέση με μια υποθερμιδική δίαιτα αυξημένης περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες σε παχύσαρκες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Κύριος στόχος αυτής της τυχαιοποιημένης ελεγχόμενης κλινικής μελέτης ήταν να καθοριστεί κατά πόσο η αύξηση στη πρόσληψη πρωτεϊνών μπορεί να μειώσει την ευεργετική επίδραση της απώλειας βάρους στην βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη.

Συγκεκριμένα, στην ενδιαφέρουσα αυτή μελέτη συμμετείχαν 34 παχύσαρκες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες με χαμηλή εβδομαδιαία φυσική δραστηριότητα (<h;1,5 ώρα/βδομάδα) οι οποίες τυχαιοποιήθηκαν σε 3 ομάδες παρέμβασης . Στη πρώτη ομάδα όσες εντάχθηκαν κλήθηκαν να καταναλώσουν μια υποθερμιδική δίαιτα περιεκτικότητας 0,8 γραμμαρίων /kg σωματικού βάρους / ημέρα πρωτεΐνη (περίπου 73 γραμμάρια/ ημέρα) .Στη 2η ομάδα παρέμβασης η διατροφή ήταν περίπου η ίδια ,με τη διαφορά ότι κατανάλωναν περισσότερη πρωτεΐνη ,περίπου 105 γραμμάρια / ημέρα (1,2 γραμμάρια/kg σωματικού βάρους/ημέρα) και λιγότερους υδατάνθρακες και η 3η ομάδα αποτέλεσε την ομάδα ελέγχου όπου η παρέμβαση στόχευε στη διατήρηση του σωματικού βάρους. Οι εθελόντριες της μελέτης παρακολούθησαν εβδομαδιαίες συνεδρίες διατροφικής παρέμβασης από έμπειρο διαιτολόγο με σκοπό να ελέγχεται το σωματικό τους βάρους αλλά και για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωσή τους στη δίαιτα. Στόχος της δίαιτας ήταν να παρέχει 30% λιγότερες θερμίδες σε σχέση με αυτές που εκτιμήθηκαν από τον υπολογισμό της ημερήσιας ενεργειακής δαπάνης έτσι ώστε οι συμμετέχοντες να πετύχουν μια απώλεια 8-10% του σωματικού τους βάρους.

Αποτελέσματα : Τα αποτελέσματα της παρέμβαση , ανέδειξαν μια μείωση στην απώλεια μυϊκής μάζας στην ομάδα η οποία λάμβανε υποθερμιδική δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες σε σχέση με την ομάδα η οποία λάμβανε φυσιολογικής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες υποθερμιδική δίαιτα.

Αξιοσημείωτη ήταν η βελτίωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη στα άτομα που ακολούθησαν υποθερμιδική δίαιτα φυσιολογικής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες. Η ευαισθησία στην ινσουλίνη ,η οποία πυροδοτήθηκε από την απώλεια βάρους , σημείωσε αύξηση 25-30% (25.3% ± 6.5%) στη συγκεκριμένη ομάδα . Αντίθετα , στην ομάδα η οποία ακολούθησε υποθερμιδική δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες , δε παρατηρήθηκε καμία βελτίωση στην ευαισθησία στην ινσουλίνη. Επομένως , προκύπτει το συμπέρασμα πως η αύξηση στη πρόσληψη πρωτεΐνης οδηγεί σε μείωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη η οποία οφείλεται στην απώλεια βάρους. Η αποτυχία της βελτίωσης της ευαισθησίας στην ινσουλίνη στην ομάδα που κατανάλωνε δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες είναι κλινικά σημαντική και αποδεικνύει πως περισσότερη ινσουλίνη απαιτείται από τα άτομα αυτά σε σχέση με τα υπόλοιπα που κατανάλωναν φυσιολογική ποσότητα πρωτεΐνης.

Συμπερασματικά , τα συγκεκριμένα δεδομένα αποδεικνύουν πως η περιεκτικότητα των υποθερμιδικών διαιτών σε πρωτεΐνες μπορεί να έχει σοβαρές μεταβολικές επιπτώσεις και πως κρίνεται απαραίτητη η συσχέτιση και η ισορρόπηση της σύστασης σε μακροθρεπτικά συστατικά με το ενεργειακό περιεχόμενο. Οι μηχανισμοί με τους οποίους οι υψηλές σε πρωτεΐνη δίαιτες μειώνουν την ευεργετική επίδραση της απώλειας βάρους στην αύξηση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί . Ωστόσο , υποστηρίζεται πως η αυξημένη πρωτεϊνική πρόσληψη προκαλεί μεταβολές στη δομή των μυϊκών κυττάρων καθώς και στο οξειδωτικό στρες.

Τα παραπάνω αποτελέσματα μπορούν να απεικονιστούν με το συγκεκριμένο σχήμα της συγκεκριμένης μελέτης . Παρατηρείται πως τόσο η υποθερμιδική δίαιτα φυσιολογικής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη όσο και η δίαιτα αυξημένης περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη μπορούν να οδηγήσουν στην επίτευξη του στόχου της απώλειας του 10% του σωματικού βάρους σε παχύσαρκες μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες. Και στις δύο δίαιτες παρατηρήθηκε μείωση του ενδοκοιλιακού και υποδόριου λίπους , όπως επίσης και των ενδοηπατικών τριγλυκεριδίων . Όσον αφορά στο πλάσμα του αίματος , τα λιπαρά οξέα και τα αμινοξέα παρουσίασαν επίσης μείωση και στις δύο δίαιτες . Ωστόσο , στις γυναίκες οι οποίες έχασαν το αντίστοιχο ποσοστό βάρους ακολουθώντας τη δίαιτα φυσιολογικής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες ενδιαφέρουσα ήταν η επίδραση και σε άλλες παραμέτρους . Συγκεκριμένα , αυξήθηκε η ευαισθησία στην ινσουλίνη ,μειώθηκε το οξειδωτικό στρες και βελτιώθηκε η δομή των κυττάρων , χαρακτηριστικά που δεν παρατηρήθηκαν στη ομάδα που κατανάλωσε δίαιτα υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη.

NΕΦΡΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

Επιπρόσθετα , αξιοσημείωτη είναι και η επίδραση της αυξημένης διαιτητικής πρωτεΐνης στη νεφρική λειτουργία. Αποτελέσματα μελετών σε ζωικά μοντέλα αλλά και ανθρώπους έχουν αποδείξει πως δίαιτες υψηλές σε πρωτεΐνη μπορεί να προκαλέσουν νεφρική υπερτροφία και σπειραματική υπερδιήθηση συμβάλλοντας τελικά σε μια ανώμαλη νεφρική αιμοδυναμική και ως επακόλουθο στην σταδιακή ανάπτυξη νεφρικής νόσου.

Η διαιτητική πρόσληψη πρωτεΐνης αυξάνει τα επίπεδα της κρεατινίνης ορού μέσω του αυξημένου καταβολισμού των πρωτεϊνών.

Μελέτη του ΟmniHeart (Optimal Macro-Nutrient Intake) που δημοσιεύτηκε στο American Journal of Kidney Disease κατέδειξε την επίδραση που έχει μια δίαιτα υψηλή σε πρωτεΐνες στην νεφρική λειτουργία. Στην έρευνα αυτή συμμετείχαν 191 άντρες και γυναίκες , ηλικίας 30 ετών και άνω, όπου δεν εμφάνιζαν μέχρι στιγμής νεφρική νόσο, διαβήτη ή ιστορικό καρδιαγγειακής νόσου και οι οποίοι χωρίστηκαν σε 3 ομάδες ανάλογα με τη σύσταση της δίαιτας που τους χορηγήθηκε ( 1η ομάδα : δίαιτα πλούσια σε υδατάνθρακες , 2η ομάδα : αντικατάσταση 10% των υδατανθράκων από ακόρεστα λιπαρά οξέα, 3η ομάδα : αντικατάσταση 10% των υδατανθράκων από πρωτεΐνες) . Τα αποτελέσματα ανέδειξαν αύξηση στο δείκτη eGFR (ρυθμός σπειραματικής διήθησης νεφρών δηλαδή πόσο γρήγορα διηθούνται τα απόβλητα του οργανισμού) καθώς και στα επίπεδα κρεατινίνης ορού . Η αύξηση στο δείκτη σπειραματικής διήθησης φανερώνει μια τάση για υπερτροφία των νεφρών η οποία μπορεί να οδηγήσει στη σταδιακή απώλεια της νεφρικής λειτουργίας.

ΟΞΕΟΒΑΣΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ, ΝΕΦΡΟΛΙΘΙΑΣΗ, ΑΠΩΛΕΙΑ ΟΣΤΟΥ

Άλλη έρευνα που δημοσιεύτηκε επίσης από το ίδιο περιοδικό , τόνισε την επίδραση μιας δίαιτας υψηλής σε πρωτεΐνες στη μεταβολή της οξεοβασικής ισορροπίας , της δημιουργίας λίθων και του μεταβολισμού του ασβεστίου σε υγιείς ενήλικες. Αποδείχθηκε , λοιπόν , πως μια τέτοια δίαιτα μειώνει το Ph των ούρων (από 6.0 μειώθηκε στο 5.5) εξαιτίας της υπερβολικής «φόρτισης» του οργανισμού με οξέα οδηγώντας τελικά στον αυξανόμενο σχηματισμού ουρικού οξέος και στη δημιουργία λίθων ασβεστίου. Επίσης , παρατηρήθηκε αύξηση του ασβεστίου ούρων (ασβεστιουρία) κατά 60% και μείωση του κιτρικού στα ούρα , το οποίο αποτελεί προστατευτικό παράγοντα κατά της νεφρολιθίασης. Όσον αφορά στο ισοζύγιο ασβεστίου και την απώλεια οστού οι απόψεις είναι αντικρουόμενες , αν και η αποδεδειγμένη μεταβολική οξέωση εξαιτίας της αυξημένης πρόσληψης πρωτεϊνών ,οδηγεί σε αυξημένη απορρόφηση και μειωμένη σύνθεση οστού.

Τέλος , αξίζει να αναφερθεί πως σύμφωνα με τις συστάσεις του Αmerican Heart Association (AHA) και του American College of Cardiology (ACC) , σχετικά με τη διαχείριση της παχυσαρκίας έχει προκύψει το συμπέρασμα πως η αύξηση της περιεκτικότητας πρωτεϊνών στο 25% της προσλαμβανόμενης ενέργειας επιφέρει παρόμοια αποτελέσματα με δίαιτες 15% πρωτεϊνών , όταν και οι δύο είναι περιορισμένες σε ενέργεια. Επίσης, τέτοιου είδους δίαιτες υψηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες δεν φάνηκε να έχουν ωφέλιμες επιδράσεις στη μείωση των καρδιαγγειακών παραγόντων κινδύνου.

Επομένως , ποιο το όφελος μιας «εναλλακτικής» περιοριστικής δίαιτας η οποία υπόσχεται την ίδια απώλεια βάρους χρονικά με μια φυσιολογικής σύστασης δίαιτα (πχ μεσογειακού τύπου) αλλά επιπλέον έχει και αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία ; Οι πρωτεϊνικές δίαιτες μόνο σοβαρές επιπτώσεις θα μπορούσαν να επιφέρουν στον οργανισμό μας αλλά και την υγεία μας , γεγονός που επιβεβαιώνεται πλέον επιστημονικά τόσο με την πρόσφατη δημοσίευση του Cell Reports όσο και με τις υπόλοιπες εξίσου ενδιαφέρουσες μελέτες που προαναφέρθηκαν.

Μια ισορροπημένη διατροφή ( είτε στοχεύει στην απώλεια βάρους είτε όχι ) καθώς και η υιοθέτηση μιας καθημερινής φυσικής δραστηριότητας προάγουν τη βελτίωση τόσο της σωματικής όσο και της ψυχικής μας υγείας και θα πρέπει αδιαμφησβήτητα να αποτελούν αναπόσπαστα κομμάτια της καθημερινότητάς μας!

BΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ

1. Gordon I. Smith, Jun Yoshino, Shannon C. Kelly, Dominic N. Reeds, Adewole Okunade, Bruce W. Patterson, Samuel Klein, Bettina Mittendorfer. High-Protein Intake during Weight Loss Therapy Eliminates the Weight-Loss-Induced Improvement in Insulin Action in Obese Postmenopausal Women. Cell Reports, 2016; 17 (3).
2. Juraschek SP, Appel LJ, Anderson CA, Miller ER 3rd. Effect of a high-protein diet on kidney function in healthy adults: results from the OmniHeart trial. American Journal of Kidney Diseases . 2013 Apr;61(4):547-54.
3. Αmerican College of Cardiology/American Heart Association .Guideline for the Management of Overweight and Obesity in Adults . JACC Journals . July 2014.
4. Shalini T. Reddy, MD, Chia-Ying Wang, MD, Khashayar Sakhaee, MD, Linda Brinkley, RD, and Charles Y.C. Pak, MD . Effect of Low-Carbohydrate High-Protein Diets on Acid-Base Balance, Stone-Forming Propensity, and Calcium Metabolism. American Journal of Kidney Diseases. August 2002. Pages 265-274.
5. Gardnem C.D., Kiazand A., Alhassan S., Kim S., Stafford R.S., Balise R.R., Kraemer H.V., King A.C.: Comparison of the Atkins, Zone, Ornish Diets for change in weight and related risk factors among overweight premenopausal women. JAMA 2007;9:969-977.
6. Freeman TF, Willis B, Krywko DM. Acute intractable vomiting and severe ketoacidosis secondary to the Dukan Diet©.J Emerg Med. 2014 Oct;47(4):e109-12.