Η ενίσχυση της αθλητικής απόδοσης αποτελεί μια πρόκληση κι ένα κύριο μέλημα τόσο για τους αθλητές και τους προπονητές, όσο και για τους σύγχρονους ερευνητές. Πράγματι, εως σήμερα, έχουν πραγματοποιηθεί πολλές έρευνες σχετικά με την επίδραση και αποτελεσματικότητα διαφόρων ειδών φυσικών προϊόντων στη βελτίωση των αθλητικών επιδόσεων. Ανάμεσα στα φυσικά προϊόντα που κατά καιρούς έχουν χρησιμοποιηθεί συγκαταλέγεται και η μέντα, ένα βότανο που προέρχεται από την Ευρώπη και την Ασία και καλλιεργείται ευρέως στη Βόρεια Αμερική. Η χρήση των φύλλων μέντας, καθώς και του ελαίου εκχύλισης μέντας ως θεραπευτικά μέσα ήταν ευρέως διαδεδομένη από τα αρχαία ήδη χρόνια. Σήμερα, το βότανο της μέντας είναι γνωστό ιδιαίτερα για τις αντισπασμωδικές, αναλγητικές, αντιφλεγμονώδεις, αποσυμφορητικές και αντιοξειδωτικές του επιδράσεις. Στο αιθέριο έλαιο μέντας (peppermint essential oil), η μενθόλη και η μενθόνη αποτελούν κύρια συστατικά. Η εφαρμογή της μενθόλης ως πιθανού εργογόνου βοηθήματος έχει πρόσφατα ερευνηθεί σε διάφορες μελέτες και σε ποικίλες πτυχές της αθλητικής απόδοσης συμπεριλαμβανομένης της αντοχής, της ταχύτητας, της δύναμης και ευλυγισίας.

Οι σημερινές μέθοδοι εφαρμογής της μενθόλης στους αθλητές μπορεί να περιλαμβάνουν είτε τεχνικές όπως το ξέπλυμα του στόματος (mouth rinse) με διάλυμα μενθόλης, η λήψη ροφήματος που περιέχει μενθόλη είτε τεχνικές που εφαρμόζονται στην επιφάνεια του σώματος σε διάφορα σημεία ή τα ρούχα, όπως η εφαρμογή μενθόλης με τη μορφή γέλης (gel) ή σπρέι στο δέρμα ή τα ρούχα. Καθώς το αίσθημα δυσφορίας από τη ζέστη μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την απόδοση σε μια άσκηση αντοχής, φαίνεται πως η μενθόλη μπορεί να προσφέρει μια αίσθηση δροσιάς και φρεσκάδας και, έτσι, είναι χρήσιμη για την ενίσχυση της αθλητικής απόδοσης, ειδικά σε θερμές περιβαλλοντικές συνθήκες. Συγκεκριμένα, η πρόσφατη ανασκόπηση μελετών έχει αναδείξει πως το ξέπλυμα του στόματος με διάλυμα που περιέχει μενθόλη ή η λήψη ενός ποτού με μενθόλη μπορούν να δράσουν ευεργετικά στην απόδοση σε μια άσκηση αντοχής σε θερμό περιβάλλον. Για παράδειγμα, σε μια μελέτη 9 ανδρών, η πλύση του στόματος, κάθε 10 λεπτά, με διάλυμα μέντας (25 mL με συγκέντρωση 0.01%) βελτίωσε σημαντικά το χρόνο ποδηλασίας μέχρι την εξάντληση σε θερμό περιβάλλον (34οC) κατά 5 λεπτά (9%). Επίσης, παρατηρήθηκαν μια σημαντική αύξηση του όγκου του εκπνεόμενου αέρα, καθώς και μια χαμηλότερη βαθμολογία στο δείκτη υποκειμενικής κόπωσης (RPE). Παρόμοια ευρήματα διαπιστώθηκαν στο χρόνο άσκησης σε θερμό περιβάλλον (33οC) σε δύο χρονομετρημένες δοκιμασίες τρεξίματος (3km και 5km), όπου το ξέπλυμα του στόματος με διάλυμα μενθόλης (25mL σε συγκέντρωση 0,01%) συνδέθηκε με σημαντική βελτίωση του χρόνου απόδοσης στα 3km (κατά 3,5%) και στα 5km (κατά 3%). Eπιπροσθέτως, οι πρόσφατες έρευνες αναδεικνύουν πως η κατανάλωση ενός ροφήματος που περιέχει μενθόλη, αμέσως πριν και κατά τη διάρκεια άσκησης αντοχής σε θερμό περιβάλλον, βελτιώνει την αθλητική απόδοση. Η στρατηγική αυτή έχει παρατηρηθεί πως δεν ενισχύεται περαιτέρω με τεχνικές ψύξης πριν την άσκηση.

Σε αντίθεση με το ξέπλυμα στόματος με μενθόλη ή την κατανάλωση ποτού με μενθόλη, η εξωτερική εφαρμογή (σπρέι ή gel) μενθόλης στο δέρμα ή στα ρούχα φαίνεται να μην βελτιώνει την απόδοση σε ασκήσεις αντοχής σε θερμό περιβάλλον. Ως παράδειγμα, αναφέρουμε τα αποτελέσματα δύο χρονομετρημένων δοκιμασιών ποδηλασίας 40 km και τρεξίματος 5km, τα οποία μαρτυρούν πως ο ψεκασμός διαλύματος μενθόλης σε συγκέντρωση 0,05% πάνω στα αθλητικά ρούχα δεν οδήγησε σε καμία βελτίωση της απόδοσης, παρά το γεγονός ότι οδήγησε σε μια σημαντικά πιο δροσερή αίσθηση και μια θερμική ανακούφιση. Αξίζει, όμως, να σημειωθεί πως μια άλλη μελέτη κατέδειξε ευεργετικές επιράσεις στην απόδοση, μετά από εφαρμογή στο πρόσωπο μενθόλης με τη μορφή gel σε συγκέντρωση 8%.

Η επίδραση της μενθόλης στην αθλητική απόδοση μπορεί να στηριχθεί στις θερμικές, αναλγητικές, και διεγερτικές τις δράσεις, καθώς και σε επιδράσεις στον πνευμονικό αερισμό. Ένας πιθανός μηχανισμός με τον οποίο βελτιώνει την απόδοση σε θερμό περιβάλλον, είναι η διέγερση των ευαίσθητων στο κρύο TRPM8 υποδοχέων, οι οποίοι επίσης ενεργοποιούνται σε θερμοκρασίες 8-28°C, δημιουργώντας μια υποκειμενική αίσθηση δροσιάς. Ωστόσο, η μενθόλη, επειδή προκαλεί αγγειοσυστολή και διαταράσσει την εξάτμιση του ιδρώτα, μπορεί να προωθήσει την αποθήκευση θερμότητας στο σώμα και να αυξήσει τη θερμοκρασία του πυρήνα κατά τη διάρκεια της άσκησης ή σε ηρεμία. Έτσι, η τοπική εφαρμογή μενθόλης σε μεγάλες περιοχές του σώματος, πιθανόν να μην είναι ευεργετική για την απόδοση αντοχής στη ζέστη, ενώ η εφαρμογή της σε μικρότερες περιοχές, όπως το πρόσωπο, μπορεί να έχει θετικές επιδράσεις.

Όσον αφορά στην επίδραση της μενθόλης στη δύναμη, την ταχύτητα και το εύρος κίνησης της άρθρωσης στο στάδιο της αποκατάστασης, οι σχετικά περιορισμένες σε αριθμό μελέτες, δεν έχουν αποδείξει κάποιο όφελος από τη χρήση της. Συνεπώς, οι περισσότερες μελέτες υποστηρίζουν τη χρήση της μενθόλης ως εργογόνου βοηθήματος σε περιπτώσεις άσκησης αντοχής σε θερμό περιβάλλον. Ωστόσο, για την επιβεβαίωση των παραπάνω αποτελεσμάτων, απαιτούνται περισσότερες επιστημονικές μελέτες, οι οποίες θα εστιάσουν σε καλά προπονημένους αθλητές, καθώς και στην προσθήκη μέντας σε κατάλληλες συγκεντρώσεις σε διάφορα αθλητικά διατροφικά προϊόντα.

Πηγές:

• Stevens CJ, Thoseby B, Sculley DV, et al., “Running performance and thermal sensation in the heat are improved with menthol mouth rinse but not ice slurry ingestion.”, Scand J Med Sci Sports.2016;26(10):1209–16
• Christopher J. Stevens, Russ Best, “Menthol: A Fresh Ergogenic Aid for Athletic Performance”, Sports Med DOI 10.1007/s40279-016-0652-4
• Barwood MJ, Corbett J, White D, et al., “Early change in thermal perception is not a driver of anticipatory exercise pacing in the heat.”, Br J Sports Med. 2012;46(13):936–42.
• Barwood MJ, Corbett J, White DK. Spraying with 0.20% L-menthol does not enhance 5 k running performance in the heat in untrained runners.” J Sports Med Phys Fit. 2014;54(5):595–604.
• Riera F, Trong TT, Sinnapah S, et al., “Physical and perceptual cooling with beverages to increase cycle performance in a tropical climate.”, PLoS One.2014;9(8):e103718.
• Tran Trong T, Riera F, Rinaldi K, et al., “Ingestion of a cold temperature/menthol beverage increases outdoor exercise performance in a hot, humid environment.” PLoS One. 2015;10(4):e0123815.
• Stevens CJ, Bennett KJ, Sculley D, et al., “A comparison of mixed-method cooling interventions on pre-loaded running performance in the heat. “, J Strength Cond Res. 2016. doi:10.1519/JSC.0000000000001532.
• Mundel T, Jones DA., “The effects of swilling an L(-)-menthol solution during exercise in the heat.”, Eur J Appl Physiol. 2010;109(1):59–65.
• Abbas Meamarbashi and Ali Rajabi, “The effects of peppermint on exercise performance”, Journal of the International Society of Sports Nutrition201310:15 DOI: 10.1186/1550-2783-10-15
• Cheryl MacKenzie, “Peppermint Odor and Athletic Performance: An Ergogenic Aid or An Expectancy Effect?”
• Barwood MJ et al.,“Spraying with 0.20% L-menthol does not enhance 5 k running performance in the heat in untrained runners.”, J Sports Med Phys Fit. 2014;54(5):595–604.
• Barwood MJ et al., “Relieving thermal discomfort: effects of sprayed L-Menthol on perception, performance and time trial cycling in the heat”, Scand J Med Sci Sports.2015;25(Suppl. 1):211–8.
• Sönmez G et al., “Effects of oral supplementation of mint extract on muscle pain and blood lactate.”, Biomed Hum Kinetics. 2010;2:66–9.
• Schlader ZJ, Simmons SE, Stannard SR, et al., “The independent roles of temperature and thermal perception in the control of human thermoregulatory behavior.”, Physiol Behav. 2011;103(2):217–24