Ως υπέρταση ορίζεται συστολική αρτηριακή πίεση αίματος >140mmHg και διαστολική αρτηριακή πίεση αίματος >90mmHg σε 2 συνεχόμενες επισκέψεις στο ιατρείο ή λήψη αντιυπερτασικής αγωγής [1]. Η υπέρταση αποτελεί ένα πρόβλημα υγείας με υψηλή συχνότητα εμφάνισης σε μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, ιδιαίτερα στις αναπτυγμένες χώρες. Ειδικότερα, στις ΗΠΑ, περίπου ένας στους τρεις ενήλικες έχει υψηλή αρτηριακή πίεση αίματος [2]. Η απουσία επιτυχούς αντιμετώπισης της υπέρτασης θεωρείται βασικός παράγοντας κινδύνου για την μακροπρόθεσμη ανάπτυξη εγκεφαλικού επεισοδίου, εμφράγματος του μυοκαρδίου, καρδιακής ανεπάρκειας, περιφερικής αρτηριακής νόσου και χρόνιας νεφρικής νόσου [3-5]. Η παρουσία υπέρτασης αρκετά συχνά δεν συνοδεύεται από την εμφάνιση κλινικών συμπτωμάτων και γι’αυτό το λόγο κρίνεται απαραίτητη η τακτική παρακολούθηση των ατόμων με οικογενειακό ιστορικό υπέρτασης και γενικά των ατόμων ηλικίας άνω των 40 ετών. Η έγκαιρη διάγνωση της υπέρτασης σχετίζεται σημαντικά με μείωση της θνησιμότητας λόγω κάποιου καρδιαγγειακού νοσήματος.

Η διαχείριση της υπέρτασης είναι συμπτωματική και περιλαμβάνει αρχικά κινητοποίηση του ατόμου προς την ένταξη αλλαγών του τρόπου ζωής με έμφαση στη δίαιτα και την άσκηση. Όπως φαίνεται και στο ακόλουθο σχήμα (Σχήμα 1), η αντιμετώπιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης περιλαμβάνει αρκετά στάδια διαχείρισης πριν την έναρξη φαρμακευτικής αγωγής. Ειδικότερα, πρώτο βήμα στη μη-φαρμακευτική αντιμετώπιση της υψηλής αρτηριακής πίεσης αποτελεί η βελτίωση τροποποιήσιμων παραγόντων της καθημερινότητας, όπως η μείωση του σωματικού βάρους, η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, η βελτίωση των διαιτητικών συνηθειών, η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας και η διακοπή του καπνίσματος. Στον ακόλουθο πίνακα (Πίνακας 1) παρουσιάζονται συνοπτικά οι παράγοντες που συστήνεται να τροποποιούνται, έτσι ώστε να βελτιωθούν οι τιμές της αρτηριακής πίεσης.

Μελέτες αναφέρουν την ύπαρξη ισχυρής συσχέτισης μεταξύ του δείκτη μάζας σώματος και της ύπαρξης υπέρτασης. Ειδικότερα, αναφέρεται ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης υψηλής πίεσης αίματος είναι 2-6 φορές μεγαλύτερος σε υπέρβαρα άτομα, σε σύγκριση με άτομα φυσιολογικού σωματικού βάρους [7,8]. Επισημαίνεται ότι πάνω από 30% των περιπτώσεων υπέρτασης μπορούν να αποδοθούν πλήρως στην ύπαρξη παχυσαρκίας [7]. Ορισμένες από τις φυσιολογικές αλλαγές που προτείνονται για την ερμηνεία της σχέσης μεταξύ του υπερβάλλοντος σωματικού βάρους και της πίεσης αίματος είναι η αυξημένη κινητοποίηση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και, ειδικότερα, του συστήματος ρενίνης-αγγειοτενσίνης. Επομένως, η απώλεια βάρους είναι ένα αποτελεσματικό μέσο μείωσης της αρτηριακής πίεσης σε άτομα με υπέρταση. Ειδικότερα, απώλεια ενός κιλού σωματικού βάρους σχετίζεται με μείωση της συστολικής και διαστολικής πίεσης κατά 1mmHg.

Πολλά διατροφικά μοντέλα έχουν αποδείξει ότι συντελούν σε μείωση της πίεσης αίματος. Συγκεκριμένα, το διαιτητικό πρότυπο DASH DIET (Dietary Approaches to Stop Hypertension), φαίνεται να σχετίζεται με μείωση της συστολικής πίεσης αίματος κατά μέσο όρο κατά 6-11mmHg και τη διαστολική κατά 3-6mmHg. Αυτή η δίαιτα φαίνεται να είναι πιο αποτελεσματική από την απλή προσθήκη φρούτων και λαχανικών σε ένα μοντέλο διατροφής χαμηλό σε λιπαρά [9]. Παρά το γεγονός ότι το συγκεκριμένο διαιτητικό πρότυπο είναι αρκετά ασφαλές και υποστηρίζεται από την Αμερικανική Ένωση Καρδιολόγων για την πρόληψη και αντιμετώπιση της υπέρτασης, το συγκεκριμένο πρότυπο ενδεχομένως να είναι υψηλό σε κάλιο, φώσφορο και πρωτεΐνη, αναλόγως του σχεδιασμού του διαιτολογίου. Ως εκ τούτου, η συγκεκριμένη δίαιτα συστήνεται να μην ακολουθείται από άτομα με νεφροπάθεια τελικού σταδίου.

Αναφορικά με τη διαιτητική πρόσληψη νατρίου, η αυξημένη κατανάλωση αλατιού σχετίζεται με αύξηση της αρτηριακής πίεσης, γεγονός που οδηγεί μακροπρόθεσμα στην εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων και νεφρικών βλαβών [10]. Ως εκ τούτου οι διαιτητικές συστάσεις της Αμερικάνικης Ένωσης Καρδιολογίας αναφέρονται σε μείωση της πρόσληψης αλατιού σε 6γρ την ημέρα (1κ.γλ.) ή την πρόσληψη νατρίου σε 2,4γρ/ημέρα για το γενικό πληθυσμό με απώτερο σκοπό την πρόληψη της ανάπτυξης υπέρτασης. Ενώ, οι αντίστοιχες συστάσεις για άτομα με υπέρταση ή/και άτομα με κλινικά συμπτώματα καρδιαγγειακής νόσου έγκειται σε μείωση της πρόσληψης νατρίου σε 1,5γρ την ημέρα [11].

O μετριασμός της ημερήσιας κατανάλωσης αλκοόλ είναι ιδιαίτερα σημαντικός στην πρόληψη της εμφάνισης υπέρτασης, καθώς 5-7% των περιπτώσεων υπέρτασης στο γενικό πληθυσμό συνιστά απόρροια της κατανάλωσης αλκοόλ [10,12]. Ειδικότερα, η κατανάλωση 3 ποτών ημερησίως σχετίζεται σημαντικά με αύξηση της συστολικής πίεσης κατά 3mmHg. Επομένως, η ημερήσια κατανάλωση αλκοόλ συστήνεται να μην υπερβαίνει τα 2 ποτά ημερησίως για τους άνδρες και το 1 ποτό ημερησίως για τις γυναίκες και τα άτομα χαμηλότερου σωματικού βάρους [12,13].

Υποστηρίζεται ότι τα λιγότερο δραστήρια άτομα είναι κατά 30-50% πιο πιθανό να εμφανίσουν υπέρταση, σε σύγκριση με άτομα αντίστοιχης ηλικίας και φύλου που ακολουθούν ένα τακτικό πρόγραμμα φυσικής δραστηριότητας [14]. Ειδικότερα, η αερόβια άσκηση μπορεί να μειώσει τη συστολική πίεση αίματος περίπου κατά 4mmHg και τη διαστολική κατά 2mmHg, ανεξάρτητα από την αλλαγή του σωματικού βάρους. Συνεπώς, αύξηση της φυσικής δραστηριότητας σε 30-45 λεπτά τις περισσότερες μέρες της εβδομάδας αποτελεί σημαντικό παράγοντα πρόληψης της ανάπτυξης υπέρτασης.

1. Mancia G, Fagard R, Narkiewicz K et al.ESH/ESC Guidelines for the management of arterial hypertension: the Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Hypertension (ESH) and of the European Society of Cardiology (ESC). J Hypertens 2013; 31:1281-357.
2. Nwankwo T, Yoon SS, Burt V, Gu Q. Hypertension among adults in the US: National Health and Nutrition Examination Survey, 2011-2012. NCHS Data Brief, No. 133. Hyattsville, MD: National Center for Health Statistics, Centers for Disease Control and Prevention, US Dept of Health and Human Services; 2013
3. Mills KT, Bundy JD, Kelly TN, Reed JE, Kearney PM, Reynolds K, Chen J, He J. Global burden of hypertension: Analysis of population-based studies from 89 countries. Journal of Hypertension. 2015; 33:e2.
4. Blacher J, Halimi JM, Hanon O, Mourad JJ, Pathak A, Schnebert B, Girerd X, French Society of Hypertension. Management of hypertension in adults: the 2013 French Society of Hypertension guidelines. Fundamental & clinical pharmacology. 2014; 28(1):1-9.
5. Centers for Disease Control and Prevention, National Center for Health Statistics. Underlying Cause of Death 1999-2013 on CDC WONDER Online Database, released 2015. Data are from the Multiple Cause of Death Files, 1999-2013, as compiled from data provided by the 57 vital statistics jurisdictions through the Vital Statistics Cooperative Program: http://wonder.cdc.gov/ucd-icd10.html.
6. Carey RM, Whelton PK. The 2017 American College of Cardiology/American Heart Association Hypertension Guideline: A Resource for Practicing Clinicians. Ann Intern Med. 2018; 168:359-360.
7. Neter JE, Stam BE, Kok FJ, Grobbee DE, Geleijnse JM. Influence of weight reduction on blood pressure: a meta-analysis of randomized controlled trials. Hypertension. 2003; 42(5):878-84.
8. Stevens VJ, Obarzanek E, Cook NR, Lee IM, Appel LJ, West DS, Milas NC, Mattfeldt-Beman M, Belden L, Bragg C, Millstone M. Long-term weight loss and changes in blood pressure: results of the Trials of Hypertension Prevention, phase II. Annals of Internal medicine. 2001; 134(1):1-1.
9. Blumenthal JA, Sherwood A, Smith PJ, Hinderliter A. The Role of Salt Reduction in the Management of Hypertension. Journal of the American College of Cardiology. 2018; 71(14):1597-8.
10. He FJ, Pombo-Rodrigues S, MacGregor GA. Salt reduction in England from 2003 to 2011: its relationship to blood pressure, stroke and ischaemic heart disease mortality. BMJ open. 2014; 4(4):e004549.
11. American Heart Association. 2018. Sodium and Salt. Available at: http://www.heart.org/HEARTORG/HealthyLiving/HealthyEating/Nutrition/Sodium-and-Salt_UCM_303290_Article.jsp#.WvsfVX-_zIU
12. Xin X, He J, Frontini MG, Ogden LG, Motsamai OI, Whelton PK. Effects of alcohol reduction on blood pressure: a meta-analysis of randomized controlled trials. Hypertension. 2001; 38(5):1112-7.
13. American Heart Association. 2016. Limiting Alcohol to Manage High Blood Pressure. Available at: http://www.heart.org/HEARTORG/Conditions/HighBloodPressure/MakeChangesThatMatter/Limiting-Alcohol-to-Manage-High-Blood-Pressure_UCM_303244_Article.jsp#.WvsiK3-_zIU
14. Fagard RH. Exercise is good for your blood pressure: effects of endurance training and resistance training. Clinical and Experimental Pharmacology and Physiology. 2006; 33(9):853-6.